CÜMLEDE ANLAM

 CÜMLEDE ANLAM

      NEDEN SONUÇ (+ +)          

Çok çalıştığından sınavda başarılı oldu.

Erken kalkabildiği için sınava yetişti.

Onu hiç sevmediğinden oraya gitmedi.

Kafa dinleyemediğim için Van’a geldim

AMAÇ SONUÇ  (-  +)(amacıyla)

Başarılı olmak için çok çalıştı.

Yurt dışına çıkmak için pasaport aldı.

Dinlenmek üzere odasına çekildi.

Kafa dinlemek için Van’a geldim.

 

YAKINMA (III)(gıybet)

Onun bu konuyu işlemesine hiçbir anlam veremiyorum.

Derse erken başlayacağını bana hiç söylememişti.

 

SİTEM(II)(delikanlılık, dobralık)

Kızılay’a kadar geldin de bana uğramadın.

Bu konulardan da soru geleceğini bana neden söylemedin.

 

PİŞMANLIK (+ -)(keşke)   

Bu konuya kitaptan çalışmamalıydım.

Onunla oraya gitmeseydim keşke.

Keşke onu dinlemeseydim.

 

HAYIFLANMA  (-  -)(keşke)(üzülme)

Jüriyi etkilemek için bu hikâyeyi de anlatabilirdim.

Yusuf Hoca’yı daha dikkatli dinleyebilirdim.

Keşke onu dinleseydim.

Arabanın sigortasını zamanında yaptırsaydım iyi olurdu.

Yazılıya iyi çalışmalıydım.

Kedinin bu durumu içimi parçaladı.

Çöpte ekmekleri görünce canım çok sıkıldı.

 

 

 

DOĞRUDAN ANLATIM(alıntı söz)  

…….. dedi.

…….. der.

…….. diyor.

Diyor ki ……….. vb.

Konuların yetişmesi için daha çok çalışmalısın, dedi.

 

DOLAYLI ANLATIM  

…………. söyledi.

………. dığını vurguladı.

……… dığının üzerinde durdu.

Konuların yetişmesi için daha çok çalışmam gerektiğini söyledi.

 

 

KÜÇÜMSEME

(manevi, soyut)nitel

Bir iki şiir yazınca kendini şair zannetti.

Yarım yamalak bilgisiyle bize kafa tutuyor.

O kadar beceriksiz ki yanımda çalışamaz.

 

AZIMSAMA

(maddi, somut)nicel

Bu kadar çalışmayla birinci mi olacaksın?

Bu parayla ancak bir simit alabilirim.

Bana verdiği maaş çocuğa harçlık diye verilmez.

 

DEĞERLENDİRME

Daha çok bir yapıtla düşünceyle ilgili bir açıklamadır.

(genellikle öznel)

Dili ve içeriğiyle tüm gençlere örnek olabilecek bir romandır.

Eserde konu gerçek yaşamdan alınmış, kişiler karakterlerine uygun konuşturulmuş.

 

SAPTAMA

Durum tespiti yapmak (nesnel)

Var olan durum hakkında fikir yürütmektir.

Stresi azaltmada spor aktiviteleri çok önemlidir.

Sınavdan birkaç gün önce çalışmayı bırakmazsanız başarılı olma ihtimaliniz düşüktür.

Arabanın aküsü bittiğinde araba çalışmaz.

 

 

ÇIKARIM

(yorum)

Nesnel sonuçlardan öznel sonuçlara ulaşma.

Bu sınavdan 90 aldığına göre ileride çok iyi yerlere gelecek.

Yüzü güldüğüne göre sınavı iyi geçmiş olmalı.

Yönetmenin iyi olması filmin tutulması anlamına gelir.

 

 

İÇERİK(konu)

Ne anlattığı

Son şiirinde vatan temasını, coşkun duygularını aktarmış.

Romanlarında Milli Mücadeleyi sıkça işlemiştir.

 

ÜSLUP(biçem)

Nasıl anlattığı/Dili- Tarzı- Anlatımı

Şiirlerinde oldukça etkileyici bir anlatım tercih etmiş.

Hikâyelerinde heyecanlı bir anlatımı vardı.

 

TANIM CÜMLESİ

Nedir? Kimdir?

Öznel-Nesnel

Eleştirmen, eserin iyi ya da kötü yanlarını ortaya kayan kişidir.

Deneme, benin ülkesidir.

Açıklama ile karıştırma. Açıklamada nedir, kimdir, diye soramazsın.

 

KOŞULA BAĞLILIK (ŞART CÜMLESİ)

Akşam okuldan erken gelirsen, oraya gideriz.

Sanatçı toplumu anlatırsa kalıcı olur.

Sabah geri vermek üzere bu kitabı alabilirsin.

Yağmur her yağdığında beni hatırla.

 

KANITLANABİLİRLİLİK AÇISI

ÖZNEL

Kişisel / Değişebilir

Şiirlerinde kullandığı dil, gerçekten etkileyiciydi.

Türkiye’nin en büyük takımı Fenerbahçe’dir.

Civarında, yakınında, dolayında

 

NESNEL

Değişmez /Herkesin kabulü/kanıtlanabilirlik/kesinlik

Son şiirinde sadece Türkçe sözcükler kullanmış.

Fenerbahçe’nin 18 şampiyonluğu vardır.

 

VARSAYIM

O an olmuş kabul etmek

Diyelim ki ödevini öğretmen beğendi.

Onun bu sınavı kazandığını düşünelim.

Varsayalım ki, diyelim ki, tut ki, farz et ki       

 

ÖN YARGI

Olmamış ama önceden söylenmiş.(olumsuzluk vardır)

Biliyorum, o ödev beğenilmeyecek.

Göreceksin, o bu sınavı kazanamayacak.

 

 

OLASILIK

Gerçekleşmesi kesin bir sebebe bağlanmıyor.

Çarşıda yürürken seni görmüş olabilirim.

Hava yağışlı olursa maç ertelenebilir.

O arkadaşlarıyla gitmiş olmalı.

 

TAHMİN

(Sonuç kesin bilinmiyor. Kestirim yapılıyor.)

(Eldeki somut bir bilgiden yola çıkılarak söylenir.)

Sanırım o da bizimle gelmek isteyecek.

Annesi şimdi meraktan ölmüştür.

Bizim takımın şampiyon olacağını söylemiştim.

 

KARŞILAŞTIRMA

(göre, ise, en, daha, kadar, de bağlacı)

Sinema da tiyatro kadar değerlidir.

Sanat, çağdaşlarına göre tanırlılıkta bir adım önde.

Bölgenin en önemli sorunlarından biriydi.

 

 

Öneri:                Bu kitabı mutlaka okumalısın.

Tasarı:               Önümüzdeki hafta bir toplantı planlıyorum.

Öykünme: Birine ya da bir şeye benzemeye çalışmak, biri ne yaparsa kendisi de onu yapmak.

Bu otomobilin tasarımı, bir İsveç firmasından öykünülmüş.

Aşamalı oluşum: Hastamız her geçen gün kötüleşiyor.

Kinayeli anlatım: Okula bağlılığın, notlarından belli

Kanıksama: İstenmeyen bir olaya zamanla alışma

Trafik kazaları yine can aldı.

İnsanlar çevre kirliliğini artık umursamıyor.

Çocuk her gün dayak yediği için artık dayaktan korkmuyor.

 

Yadsıma: (İnkâr etme) içerisinde yalan söylemenin söz konusu olabileceği cümle inkâr (yadsıma) cümlesi olarak kabul edilmelidir.

Psikolojinin bozulmasına ben mi neden olmuşum?

Bu eşyaları taşımanız için 500 TL vereceğimi söylemedim.

Sınavı kazanan her öğrenciyi tatile göndereceğimizi kim söyledi?

Sana hiç yalan söyler miyim?

Kesin yargı:  Venüs ve Dünya, Güneş sisteminde birbirine en çok benzeyen gezegenlerdendir.

Dayımın Ankara’daki evine de gittim.(yorumlu)

Dayımın Ankara’daki evine gittim.(yorumsuz)

 

 

SAYIP DÖKME

Art arda eş görevli kelimelerin kullanılması sayıp dökme olarak kabul edilir.

Masanın üzerinde kalem, kağıt, silgi ve bir de kitap vardı.

İstanbul, Ankara, Antalya ve Samsun gittiğim şehirler arasındadır.

 

 

 

ALIŞILMIŞ BAĞDAŞTIRMA

İsim ve sıfat tamlamalarında tamlayandaki özellik tamlananda var ise bu alışılmış bağdaştırmadır.

Taş duvar

Beyaz bulutlar

Çatlak bardak

Sıcak su

Soğuk hava

Kale direği

Kanatlı hayvan

 

ALIŞILMAMIŞ BAĞDAŞTIRMA

İsim ve sıfat tamlamalarında tamlayandaki özellik tamlananda yok ise bu alışılmamış bağdaştırmadır. (kişileştirme ön plana çıkar)

Taş kalp

Beyaz hayaller

Korkunç ayakkabı

İnce düşünce

Karanlık hayatlar

Sıcak insan

Ölü mevsim

 

ÇOĞULLAŞTIRMA

Bir kelimenin çoğul eki almasıdır.

Kalemleri kırdı.

Arabaları birer birer tamir etti.

 

CÜMLEYİ TEK DÜZELİKTEN KURTARMA

Farklı cümle türleri kullanma

Biliyordum bunu yapacağını.(devrik cümle) Yapmasına izin verdim.(girişik birleşik cümle) Kendini tanımasına sağladım. Böylelikle hatalarından ders alacaktır.(basit cümle)