10. SINIF 1. TEMA GÜNLÜK PLAN
2025 – 2026 EĞİTİM VE
ÖĞRETİM YILI
İSKELE KIZ ANADOLU İMAM
HATİP LİSESİ 10.SINIFLAR TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI DERSİ
VERİMLİ DERS İŞLEME PLANI ( GÜNLÜK PLAN )
|
DERS |
Türk Dili ve Edebiyatı-10 |
SINIF: |
TARİH: |
08 EYLÜL
2025 |
|
TEMA ADI /NO |
|
|||
|
TEMA
DAĞILIMI |
Metin
Tahlili: Okuma Becerileri Alanı / Koşuk,
Türkü Dinleme/İzleme Becerileri Alanı / Masal Edebiyat
Atölyesi: Konuşma Becerileri Alanı / Şiir Dinletisi Hazırlama Yazma
Becerileri Alanı / Masalı
Film Şeridi Hâline Getirme |
|||
|
İÇERİK
ÇERÇEVESİ |
“Sözün Ezgisi” temasının içerik çerçevesi şu
şekildedir: •
Okuma • Konuşma • Dinleme/İzleme • Yazma |
|||
|
ANAHTAR
KAVRAMLAR |
Sözlü
kültür, anonim, olağanüstülük, kurmaca, varyant, gelenek, ahenk, ezgi, ritim,
yapı unsurları (olay, kişiler, zaman, mekân), masal anlatıcısı, masalın
bölümleri
|
|||
|
EĞİLİMLER |
E1.4. Kendine İnanma (Öz Yeterlilik), E2.3.
Girişkenlik, E2.5. Oyunseverlik, E3.2. Odaklanma, E3.3. Yaratıcılık, E3.5.
Açık Fikirlilik, E3.7. Sistematik Olma, E3.10. Eleştirel Bakma, E3.11. Özgün
Düşünme |
|||
|
PROGRAMLAR
ARASI BİLEŞENLER |
Sosyal-Duygusal
Öğrenme Becerileri: SDB1.2.
Kendini Düzenleme (Öz Düzenleme), SDB2.1. İletişim, SDB2.2. İş Birliği,
SDB2.3. Sosyal Farkındalık, SDB3.2. Esneklik, SDB3.3. Sorumlu Karar Verme Değerler: D2. Aile Bütünlüğü, D7. Estetik, D9. Merhamet,
D11. Özgürlük, D15. Sevgi, D19. Vatanseverlik Okuryazarlık
Becerileri: OB1. Bilgi
Okuryazarlığı, OB2. Dijital Okuryazarlık, OB4. Görsel Okuryazarlık, OB9.
Sanat Okuryazarlığı Disiplinler
Arası İlişkiler: Tarih,
Sosyoloji, Müzik Beceriler
Arası İlişkiler: KB2.7.
Karşılaştırma, KB3.3. Eleştirel Düşünme |
|||
|
ÖĞRENME KANITLARI: ÖLÇME VE
DEĞERLENDİRME |
Metin
Tahlili (Anlama) : Okuma ve
Dinleme/İzleme: •
İnfografik metin• Açık uçlu sorular • Karşılaştırma tablosu • Balık kılçığı •
Kısa cevaplı sorular •
Çalışma kâğıdı • Zihin haritası • Giriş-çıkış kartı Okumayı yönetebilmeye yönelik infografik metin,
anlam oluşturabilmek için kısa cevaplı sorular ve karşılaştırma tablosu,
çözümleme yapabilmek için kısa cevaplı sorular, yansıtma yapabilmek amacıyla
öz değerlendirme formu uygulanabilir. Dinleme/izlemeyi yönetebilmeye yönelik kısa
cevaplı sorular, anlam oluşturabilmek için açık uçlu sorular ve çalışma
kâğıdı, çözümleme yapabilmek için zihin haritası, yansıtma yapabilmek
amacıyla açık uçlu sorular kullanılabilir. Edebiyat
Atölyesi (Anlatma) : Konuşma
ve Yazma • Öğrencilerin belirli bir tema çerçevesinde
seçtikleri şiirlerden oluşan bir şiir
dinletisi hazırlamasına yönelik performans görevi • Masal anlatma ve dinlediği metni film şeridi hâline getirmeye yönelik
performans görevi Belirli bir tema çerçevesinde seçtikleri
şiirlerden bir şiir dinletisi hazırlayan öğrencilerin gösterdikleri
performans dereceli puanlama anahtarı ile puanlanır. Puanlama anahtarında
içeriğe uygunluk, özgünlük, görsel unsurlar, sunum becerisi, zaman, mekân,
beden dili, Türkçenin doğru kullanımı gibi ölçütler yer alır. Dinlediği/izlediği masalı film şeridi hâline
getiren öğrencilerin yaptıkları çalışmalar akıcılık, görsel ögelerin
kullanımı, karakter tasarımı, senaryo ve olay akışı, estetik, dil ve anlatım
gibi ölçütler göz önünde bulundurularak dereceli puanlama anahtarı ile
değerlendirilir. Öğretmen ve akran değerlendirmesi yapılabilir. Tema
Sonu Değerlendirme Tema giriş-çıkış kartı KWL (Ne Biliyorum-Ne
Bilmek İstiyorum-Ne Öğrendim) ile değerlendirilir. |
|||
|
ÖĞRETME - ÖĞRENME YAŞANTILARI |
Temel
Kabuller : Bu temada
öğrencilerin tema çerçevesinde ele alınacak şiirin ve anlatmaya dayalı edebî
metinlerin içerik ve yapısı ile ilgili temel bilgilere; ezgi ve ritim
kavramlarının anlamına; edebî metinlerin ait olduğu dönemin sosyal ve
kültürel özelliklerini yansıttığı bilgisine; kelime türlerinden isim ve sıfat, kelime gruplarından da isim ve
sıfat tamlamaları ile ilgili bilgilere sahip olduğu kabul edilmektedir. Ön
Değerlendirme Süreci: Öğrencilerin
temaya ilişkin temel kabullerini (ön bilgilerini) tespit etmek için
soru-cevap, infografik metin oluşturma, tartışma gibi yöntemler uygulanır. Köprü Kurma: Şiir ve masal türlerine
ilişkin ön bilgiler, bu temada seçilen metinlerin incelenmesine temel
oluşturur. Bu temada sözün ahenkli ve ezgili kullanımına yönelik
değerlendirme, yorum ve çıkarımlar yapılırken önceki öğrenme yaşantılarında
edinilen bilgilerden yararlanılır. |
|||
|
FARKLILAŞTIRMA |
Zenginleştirme : Öğrencilerin tahlil ettiği masal metni ile
ilgili dijital hikâye hazırlamaları, temaya bağlı olarak ele alınan türler
ile ilgili infografik çalışma yapmaları, sözlü gelenek ürünleri veya âşık
atışmalarını konu alan belgeseller izlemeleri sağlanabilir. Destekleme:
Öğrencilerin tema çerçevesinde işlenen metinlerle ilgili yapacakları
çalışmaların daha çok uygulamaya yönelik olmasına dikkat edilebilir. Temayla
bağlantılı olarak sınıfta öğrencilere bağlama, gitar, flüt vb. gibi
enstrümanlar dinletilerek ezgi ve şiir arasındaki ilişki vurgulanmaya
çalışılabilir. |
|||
|
ÖĞRENME
ÇIKTILARI |
Metin Tahlili (Anlama) Dinleme/İzleme TDE1.1.
“Sözün Ezgisi” temasında ele alınan metinlerde dinleme/izlemeyi yönetebilme TDE1.2.
“Sözün Ezgisi” temasında ele alınan metinlerde anlam oluşturabilme TDE1.3.
“Sözün Ezgisi” temasında ele alınan metinleri çözümleyebilme TDE1.4.
“Sözün Ezgisi” temasında ele alınan metinlere yönelik değerlendirmelerini
yansıtabilme Okuma TDE2.1.
“Sözün Ezgisi” temasında ele alınan metinlerde okumayı yönetebilme TDE2.2.
“Sözün Ezgisi” temasında ele alınan metinlerde anlam oluşturabilme TDE2.3.
“Sözün Ezgisi” temasında ele alınan metinleri çözümleyebilme TDE2.4.
“Sözün Ezgisi” temasında ele alınan metinlere yönelik değerlendirmelerini
yansıtabilme Edebiyat Atölyesi (Anlatma) Konuşma TDE3.1.
Belirli bir tema çerçevesinde seçtiği şiirlerden oluşan bir şiir dinletisi
hazırlama ve sunma sürecini yönetebilme TDE3.2.
Seçtiği şiirleri etkili ve güzel bir biçimde sunmak için şiir dinletisinin
içeriğini oluşturabilme TDE3.3.
Seçilen şiirleri etkili ve güzel bir biçimde sunabilmek için kural
uygulayabilme TDE3.4.
Gerçekleştirilen şiir dinletisine yönelik değerlendirmelerini yansıtabilme Yazma TDE4.1.
Dinlediği/izlediği metni film şeridi hâline getireceği yazma sürecini
yönetebilme TDE4.2.
Dinlediği/izlediği metni film şeridi hâline getireceği yazısına içerik oluşturabilme TDE4.3.
Film şeridi hâline getirdiği yazısını düzenlerken kural uygulayabilme TDE4.4.
Film şeridi hâline getirdiği yazısına yönelik değerlendirmelerini
yansıtabilme |
|||
|
ÖĞRENME-
ÖĞRETME YÖNTEM VE TEKNİKLERİ : |
Sesli okuma,3-2-1 tekniği,iş birlikli öğrenme,zihin
haritası,aktif dinleme,5 e öğrenme modeli,sunu
hazırlama,izleme,karşılaştırma,altı şapkalı düşünme
tekniği,soru-cevap,takrir,düşünme teknikleri,… |
|||
|
KULLANILAN
EĞİTİM TEKNOLOJİLERİ,
ARAÇ VE GEREÇLER : |
Türk dili ve edebiyatı Meb ders kitabı,sözlükler, yazım kılavuzu,
atasözleri ve deyimler sözlüğü, etkileşimli tahta, işlenen konularla ilgili
metinlerin yer aldığı bütün kaynaklar, edebiyat tarihi kitapları,
ansiklopediler, internet, gazete ve dergiler,dijital araçlar… |
|||
|
DERS
SAATİ: |
45 ( Metin
Tahlili / Anlama: 23 – Edebiyat Atölyesi /
Anlatma: 20 + 2 Okul Temelli Öğrenme ) |
|||
|
TEMA –
İÇERİK – SÜREÇ ANALİZİ
• Okuma • Konuşma •
Dinleme/İzleme • Yazma
BECERİ ALANLARI KONU ANALİZİ DERS KİTABINA GÖRE BECERİ ALANLARI DERS İŞLENİŞ
SÜRECİ VE ÖĞRETME-ÖĞRENME
UYGULAMALARI: ( 5E MODELİ ) 1.) Metin Tahlili (Anlama) : Okuma TDE2.1.
“Sözün Ezgisi” temasında ele alınan metinlerde okumayı yönetebilme TDE2.2.
“Sözün Ezgisi” temasında ele alınan metinlerde anlam oluşturabilme TDE2.3.
“Sözün Ezgisi” temasında ele alınan metinleri çözümleyebilme TDE2.4.
“Sözün Ezgisi” temasında ele alınan metinlere yönelik değerlendirmelerini
yansıtabilme METİN TAHLİLİ (ANLAMA) : OKUMA BECERİLERİ DERS KİTABINA GÖRE DERSİN İŞLENİŞİ : (5E Modeli) / 08 Eylül – 26 Eylül
2025 / 3 HAFTA 1)
Giriş (Engage)
(Motivasyon – Dikkat Çekme – Ön bilgileri harekete geçirme) Giriş Öğretmen
kendini tanıtır, öğrencileriyle tanışır.Öğretmen, öğrencilere yeni öğretim programıyla işlenecek
dersin genel hatları hakkında bilgi verir. Dersin işleniş
sürecini kısaca açıklar.Varsa öğrencilerin sorularını cevaplar.Güzel bir
eğitim ve öğretim yılı temennisiyle derse giriş yapar.1.temanın “ Sözün Ezgisi” genel hatları hakkında bilgi verir.
Sayfa 12’deki görselleri
inceleyerek müziğin toplum hayatındaki yeri ve önemiyle ilgili
düşüncelerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız. Kısa bir beyin fırtınası yapılarak
temaya başlanır. ( sayfa 12 ) Dikkati Çekme / Motivasyon : Dikkat çekmek için sözlü
geleneğin müzikle etkileşimini yansıtan bir video öğrencilere izletilir.
Geçmişten günümüze kültürün taşıyıcılığını
üstlenen unsurlar, ezgilerin
kültürü nesillere aktarmadaki etkisi videodan hareketle ortaya konur. Güdüleme: Sevgili öğrenciler, sözlü
kültür ürünlerinden hareketle dilin zenginliği ve ahenginin farkına
varmanız,sözle müzik arasındaki ilişkiyi açıklayan örneklerle sözlü geleneği
keşfetmeniz,Türk kültürünün zenginliğini anlamanız ve
değerlendirmeniz,metinleri karşılaştırarak süreç içerisinde edebî eserlerdeki
değişim ve dönüşüme yönelik çıkarımlar yapmanız, konuşma becerisi kapsamında bir şiir dinletisi hazırlamanız,yazma
becerisi kapsamında dinlediğiniz/izlediğiniz bir masalı film şeridi hâline
getirmeniz beklenmektedir. Köprü Kurma / Ön bilgileri harekete geçirme: Şiir ve masal türlerine ilişkin ön
bilgiler, bu temada seçilen metinlerin incelenmesine temel oluşturur. Bu temada
sözün ahenkli ve ezgili kullanımına yönelik değerlendirme, yorum ve
çıkarımlar yapılırken önceki öğrenme yaşantılarında edinilen bilgilerden
yararlanılır.Sözün ahenkli ve ezgili kullanımına yönelik farkındalık
oluşturulması, öğrencilerin günlük yaşamdaki iletişim becerilerinin
gelişimine katkı sağlar. 2.)
Keşfetme (Explore) : Bu temada sözlü kültür ürünlerinden hareketle dilin
zenginliği ve ahenginin farkına varmanız,sözle müzik arasındaki ilişkiyi
açıklayan örneklerle sözlü geleneği keşfetmeniz hedeflenmektedir. 3.) Açıklama (Explain) Hafta
içinde işlenecek tema ve konuları,öğrenme çıktıları , işleniş stratejileri ve
yararlanılacak materyaller hakkında kısa bir sunum yapılır.( Sunuş ) Metin Tahlili: Okuma Becerileri Alanı / Koşuk,türkü
türleri ana metin olarak işlenirken sav,sagu,destan,hikmet ,koşma
türlerinin üzerinde de durulacaktır.Bu
süreçte sözlü kültür geleneği,Türk şiirinin değişim ve dönüşümü,Türk
şiirinden hareketle şiirlerin ilişkili olduğu bilim ve sanat dalları üzerinde
durulacaktır .( Ders işleniş sırası )
Ders kitabında konuya giriş olarak verilen sorular ( hazırlık )
yanıtlanarak işlenecek konu üzerine öğrencilerin dikkati çekilecektir.( hazırlık,dikkat çekme ) Türk Dili ve Edebiyatı ders kitabının genel
bir incelemesi yapılarak kitap öğrencilere tanıtılacak./ Meb yayınları . (Tanıtım) Etkinlik sırası ders kitabında
belirtildiği gibi ( Okuma: Okumayı
yönetebilme,birlikte öğrenelim,sıra sizde,anlam
oluşturabilme,yansıtabilme,karşılaştırma,çözümleyebilme. Konuşma : Konuşmayı
yönetebilme, içerik oluşturabilme, kural uygulayabilme, yansıtabilme. Dinleme / İzleme : Anlam
oluşturabilme,karşılaştırma,birlikte öğrenelim,sıra
sizde,çözümleyebilme,yansıtabilme.Yazma
: Yazmayı yönetebilme, içerik oluşturabilme, kural uygulayabilme, yansıtabilme
) şekilde takip edilecektir.( etkinlik
sırası ) 4)
Derinleştirme (Elaborate) :
Her şeyden önce 10.sınıf
öğrencisinin edebiyatın dönemlerini bilerek derse başlaması gerekir. Edebiyatın
dönemleri kısaca öğrencilere hatırlatılır.
OKUMA: KOŞUK / TÜRKÜ
1.) Verilen
şiir okunur.Öğrencilere okutulur. 2.) Şiirin türküye çevrilmiş videosu
öğrenciye izlettirilir.3.) Okuduğumuz şiir ile dinlediğiniz/izlediğiniz türkü
arasındaki farklılıklar öğretmen yönlendirmesiyle öğrenciler tarafından
ortaya konur. Sayfa
/15 Şiirle ilgili infografi etkinliği
tamamlanır.( İnfografiğin ne olduğu öğrenciye hatırlatılır.9.sınıfta
işlemiştik.)
KOŞMA Halk
şairlerinin kendilerine özgü bir ezgiyle söyledikleri şiirlerdir. Duyguların
etkili ve coşkun bir anlatımla dile getirildiği koşmalarda
genellikle aşk, tabiat, ölüm gibi temalar işlenir. Genellikle
3-5 dörtlükten oluşan, 11’li hece ölçüsüyle ve saz eşliğinde söylenen
şiirlere koşma denir. Koşmada ilk
dörtlük abab, abcb, aaab biçimlerinde uyaklanabilir; diğer dörtlükler cccb,
çççb...biçiminde uyaklanır. Koşmalarda sevgi, aşk, tabiat gibi temalar
işlenir. Âşıkların mahlas almalarına, adlarını veya mahlaslarını
kullanmalarına tapşırma denir.
Ozanlar, genellikle koşmanın son dörtlüğünde adlarını veya mahlaslarını
söyler. Karacaoğlan’ın koşmaları
meşhurdur.İslamiyet öncesindeki karşılığı koşuk ve Divan edebiyatındaki
karşılığı gazeldir. Türk Halk edebiyatının en çok sevilen, en çok
kullanılan nazım şeklidir. Koşmalarda kullanılan dil sade;
anlatım yalın ve içtendir. Koşmalar işlenen konulara
göre çeşitli isimler alır (güzelleme,
koçaklama, taşlama, ağıt). Sayfa
/15 Koşma örneği 9.sınıfta öğrenilen şiirde yapı unsurlarıyla analiz edilir. Bu koşmanın teması : Ayrılık,
yoksulluk ve ölümden yakınma duygusu Bu koşmanın nazım birimi : Dörtlük /
Kıta Bu koşmanın ölçüsü : 6+5 = 11’li
ve 4 + 4 + 3 = 11'li hece Kafiye şeması:
aaab/cccb/dddb Bu koşmanın kafiye ve
redifleri:-aş: tam kafiye
-a: redif -r: yarım kafiye -di: redif -ç:yarım kafiye -ilmez:
redif Deyimler-Söz Grupları: Kara taşa varmak: Yolu mezarlığa düşmek;
mezar taşını görmek. Kavim kardaşa hasret koymak: Ölümle sevdiklerinden
ayrı kalmak. Sultanları
tahttan indirmek: En güçlüleri
bile güçsüz bırakmak. Gülbenzini
soldurmak: Beslenememekten
sararmak, sağlığı yitirip güçsüz kalmak ve başkalarının önünde boynu bükük
hale gelmek. Gelmez yola
göndermek: Ölümle karşı
karşıya bırakmak. Kodum
göçülmez: Başka yere
gidilmez. Ecel şerbeti
içilmez: Acı, kötü
olduğundan ölmek istenmez. Ecel şerbeti
içmek: Ölmek. Birbirinden
seçilmez: Dertler
arasında tercih yapılmaz.
Koşuk Türklerin İslamiyet öncesinde
düzenlendikleri sığır ve şölen adı verilen törenlerde şaman, kam, baksı ve
ozanların kopuz eşliğinde genellikle aşk, güzellik, tabiat gibi temalarda
okudukları şiirlere koşuk denir. Törenler sırasında din adamları
tarafından okunan “koşuklar” tamamen Türk kültürünün izlerini taşımaktadır.
Bu dönemde henüz başka kültürlerden etkilenmediğimiz için koşuklar halkın
anladığı bir dilde ve Türklerin milli vezni olan hece ölçüsüyle söylenmiştir.
Ancak şunu belirtmekte fayda var ki bu şiirler o dönemde sözlü gelenek
yoluyla varlıklarını devam ettirdiklerinden bugün koşuklar hakkında çok fazla
bilgi sahibi değiliz. Bu türle ilgili bugün elimizde yer alan örnekler ise
örnekler ise Kaşgarlı Mahmut’un Divanü
Lügat’it Türk adlı eserinden alınmıştır. İslamiyet öncesi dönemde
törendekileri ve ava çıkacakları coşturmak amacıyla söylenen koşuklar,
İslamiyet sonrası halk edebiyatında yerini “Koşma” şiirlerine bırakmıştır. Bu nazım şeklinin divan
edebiyatında karşılığı ise “Gazel”
olarak kabul görmektedir. Özellikleri ü Başta
aşk, doğa, güzellik, kahramanlık gibi konular olmak üzere birçok konuda
söylenmiştir. ü Bu
şiirler sığır törenlerinde ve şölenlerde kopuz eşliğinde söylenmiştir. ü Törenlerde
bu şiirler şaman, kam, baksı ve ozan adı verilen din adamları tarafından
okunmuştur. ü Henüz
başka kültürlerin etkisi görülmediğinden koşukların dili sade ve millidir.
Milli veznimiz olan hece ölçüsüyle söylenmişlerdir. ü Genellikle
hece ölçüsünün 7, 8 ve 11’li kalıplarıyla oluşturulmuştur. ü Nazım
birimi olarak o zamandaki tüm şiirlerde olduğu gibi dörtlük tercih
edilmiştir. ü Kafiye
şeması aaab(abab, abcb), cccb, dddb… şeklindedir. ü Bu
tür şiirlerde genellikle yarım kafiyenin kullanıldığı görülür. ü Söyleyeni
belli olmadığından anonim ürünlerdir. ü Koşuklarda
lirik bir söyleyiş bulunmaktadır. Sayfa -17 Koşuk örneği işlenir.
“Bozkırın
Düşü” programından alınan videoya öğrenciye izlettirilir.Sözlü gelenekle
ilgili sorular cevaplandırılır. Sözlü Kültür :
Halkın ortak kabullerinin ürünü olan ve kuşaktan kuşağa sözlü olarak
aktarılan kültür ögeleridir. Venn şemasında
yer alan ahenk, ezgi ve ritim kavramlarının tanımlarından hareketle şiire
etkisi ortaya konur.Sayfa -23
Bahar adlı koşuğun içerik, şekil,
dil ve üslup, ahenk unsurlarını incelemek amacıyla öğretmen rehberliğinde istasyon çalışması yapılır. İstasyon
çalışması, bütün sınıfın her aşamada (her
istasyonda) çalışarak bir önceki grubun yaptıklarına katkı sağlayarak bir
basamak ileri götürmeyi, yarım kalan işi tamamlamayı öğreten bir yöntemdir.
Sınıfın
tamamı 3–4–5 ya da daha fazla istasyona bölünür. Her
istasyona gidecek öğrenciler belirlenir. Tüm öğrenciler görev alır. Her gruba
bir gözlemci ya da istasyon şefi atanır (bu işi öğretmende üstlenebilir). Şef
gruba kılavuzluk yapar, iş bitince ürünleri toparlar. Gruplar istasyonlara
dağılır, her grup gittiği istasyonda 10
dakika çalışır. Süre sonunda gruplar yer değiştirir. Tüm grupların tüm
istasyonda çalışması sağlanır.İstasyona gelen her yeni grup bir önceki grubun
bıraktığı yerden devam eder. Süre sonunda tüm grupların işleri toparlanır.
Yapılan çalışmalar sınıfın geneliyle paylaşılır.
TEMEL
KABULLER : Kelime türlerinden isim ve sıfat, kelime
gruplarından da isim ve sıfat tamlamaları ile ilgili bilgilere öğrencilerin
sahip olduğu kabul edilmektedir. Yine de hatırlatmak amacıyla kısa bir sunum
yapmak her zaman iyidir. İSİMLER (ADLAR) A. Varlıklara Verilişlerine
Göre İsimler B. Maddelerine Göre İsimler C. Varlıkların Sayılarına
Göre İsimler D. Yapılarına Göre İsimler E. İsimlerde Küçültme F. İsmin Hâlleri G. İsim Tamlamaları Tanım: Canlı cansız bütün
varlıkları, kavramları, hatta fiilleri de karşılayan, onları anmaya,
tanımaya, birbirinden ayırmaya yarayan kelimelere isim (ad) denir: ağaç, su,
deniz, Hasan, Anadolu, gidiş, dönüş vb. İSİM
TAMLAMALARI İki veya daha fazla ismin,
yeni bir anlam meydana getirecek şekilde birlikte kullanılmasıyla oluşan söz
gruplarına isim tamlaması denir. Ad takımı şeklinde de
söylenebilir.İsim tamlamalarında ilk isme tamlayan; ikinci
isme tamlanan denir. Bu kural iki isimden oluşan tamlamalar için
geçerlidir. İkiden fazla isimden oluşan tamlamalarda genellikle son isim
tamlanan diğerleri tamlayan olur. Fakat bu kurala uymayanlar da vardır. Bahçenin / duvarı :
Tamlayan / Tamlanan Bahçenin duvarının boyasının
/ rengi.
: Tamlayan / Tamlanan 1-BELİRTİLİ
İSİM TAMLAMASI Tamlayan -ın, -in,
-un, -ün , tamlanan -ı, -i, -u, -ü eklerinden
birini alır. Tamlayan sesli harfle biterse -n kaynaştırma harfi; tamlanan
sesli harfle biterse -s kaynaştırma harfi kullanılır. Bahçe-n-in
kapı-s-ı 2-BELİRTİSİZ
İSİM TAMLAMASI * Tamlayan, tamlama eklerini
almaz. Tamlanan -ı, -i, -u, -ü eklerini alır. ·
Bahçe kapısı, gönül dostu… 4.
ZİNCİRLEME İSİM TAMLAMASI En azından üç isimden oluşan
tamlamalara denir.Dedemin dedesinin dedesi, ·
Ayşe’nin kardeşinin okul çantası.
SAV Sav, İslamiyet
öncesi Türk edebiyatında atasözünün
karşılığıdır.Savlar; bir düşünceyi, bir deneyimi, bir öğüdü
en az sözcükle kısaca anlatan kalıplardır. Biçim olarak bir düz yazı tümcesi
veya bir şiir dizesi gibi olabilirler. İslamiyet
öncesi Türk edebiyatına ait savların kimileri küçük ses değişiklikleriyle,
Türkçede bugün de yaşamaktadır. SAGU: *İslamiyet
öncesi (Destan Dönemi) Türk edebiyatı nazım türüdür. *Sagular,
sözlü edebiyat döneminin ürünlerindendir. *Devlet
büyüklerinin veya sevilen kahramanların ölümü üzerine duyulan acıyı dile
getirmek için, “yuğ” denilen cenaze törenlerinde söylenen şiirlerdir. *Koşuk gibi
kopuz eşliğinde söylenir. *Ölen kişinin
yiğitliğini, yaptığı işleri, değerini anlatan, ölümünden doğan acıyı dile
getiren saguların halk edebiyatındaki karşılığı “ağıt”, divan edebiyatındaki
karşılığı “mersiye”dir. *7′li hece
ölçüsüyle söylenir. *Nazım birimi
dörtlüktür. *Kafiye düzeni
koşuktaki gibidir. (aaab, cccb, dddb) *Sanat
kaygısından uzaktır. Samimi bir dille söylenir. *Mert ve
yiğitçe bir söyleyişe sahiptirler. *Elimizdeki en
eski sagu örneği Saka Türklerinden Alp Er Tunga adına söylenmiştir. *Divan-ı
Lûgati't Türk'te yer alan “Alp Er Tunga sagusu”, bu türün önemli bir
örneğidir. Bu sagunun tamamı on iki dörtlüktür.
Sözlü Kültür Ürünleri :
Türkü,ninni,mani,koşuk,masal,deyim,tekerleme,fıkra,varsağı,destan,bilmece,semai,halk
hikayesi,efsane TÜRKÜ: *Anonim
halk edebiyatı nazım biçimidir. *Kendine
özgü ezgi ile söylenen bir nazım biçimidir. *Türkü
sözcüğünün ilk kez 15. yy.da kullanıldığı sanılmaktadır. *Divan
edebiyatındaki “şarkı”nın karşılığı sayılabilir. *Hecenin
7’li, 8’li ve daha çok da 11’li kalıbıyla söylenir. *Türkülerin
kafiye örgüsü genelde şöyledir: “aaab cccb dddb”, “aaabb cccbb dddbb” veya
“aaabcc dddbcc eeebcc”. *Türkülerin
bir kısmı dörtlükler halinde bir kısmı da nakaratlı olarak yazılır. Nakaratlı
türkülerde üçer mısralık bölümden sonra iki mısradan oluşan nakaratlar gelir. *Birinci bölüm türkünün asıl
sözlerinin bulunduğu bölümdür. Buna bent denir. *İkinci bölüm ise her bendin
sonunda tekrarlanan nakarat bölümleridir. Bunlara da kavuştak (bağlama)
denir. *Bentler
ve kavuştaklar kendi aralarında kafiyelidir. *Konusu
ve şekli, devirden devire, çevreden çevreye değişir. Konu zenginliği vardır. *Genelde
aşk, tabiat, ayrılık, gurbet, hasret,
sevgi ve güzellik gibi konular işlenmiştir. *Şekil
özellikleri bakımından koşmaya benzer. *Maniye
benzeyen türküler de vardır. *Türkülerle
şarkılar arasında benzerlikler olsa da şarkılar aruzla yazılır. *Türkünün
en belirgin özelliği melodisidir. *Türkü
söylemeye “türkü yakmak” da denir. *Genelde
anonimdir. Ancak bazı türkülerin sahipleri bellidir. *Türküler
düzenleyicilerinin, derleyicilerinin veya ait oldukları bölgelerin adına göre
adlar alırlar. Türkü
Çeşitleri: -Ezgilerine göre türküler: Kırık havalar: *Usullü
ezgilerdir. *Alt
türleri; türkü (genelde tüm kırık havalar için, özelde diğer türlerin dışında
kalanlar için kullanılır), deyiş, koşma, semah, tatyan, barana, zeybek,
horon, halay, bar, bengi, sallama, güvende, oyun havası, karşılama, ağırlama,
peşrev, teke zortlatması, gakgili havası, dımıdan, zil havası, fingil
havası’dır. Uzun havalar: *Usulsüz
ezgilerdir. *Alt türleri;
uzun hava (diğer türlere girmeyenler için kullanılır), barak, bozlak, gurbet
havası, yas havası, tecnis, boğaz havası, elagözlü, maya, hoyrat, divan, yol
havası, yayla havası, mugamdır. -Konularına göre türküler: Ninniler
ve çocuk türküleri, tabiat üzerine türküler, gurbet türküleri, sevda
türküleri, kahramanlık türküleri, askerlik türküleri, tören türküleri, iş
türküleri, acıklı olaylarla ilgili türküler, güldürücü türküler, karşılıklı
söylenen türküler, oyun türküleri, ağıtlar. Sayfa 46
– Türkü ile ninni örnek metinlerden hareketle karşılaştırılır. Varyant : Yazılı
ve sözlü edebiyatta aslına göre farklılık gösteren benzerlerine denir. Örnek türkülerden hareketle
hikaye yazma çalışması yaptırılır. Edebiyat
Atölyesi (Anlatma) Konuşma Becerileri
Uygulama Süreci -HAYDİ UYGULAMA SÜRECİNİ DERS KİTABI ÜZERİNDEN
GÖRELİM-
Performans Görevi : Şiir Dinletisi Süre : 2 Hafta Belirli
bir tema çerçevesinde farklı geleneklerden seçtiğiniz şiirlerden oluşan bir
şiir dinletisi hazırlanır.Öğrencilerin
çalışmaları performans ölçeğine göre değerlendirilecektir.
MASAL: *Olağanüstü olayların, olağanüstü kahramanlara bağlanarak anlatıldığı
sözlü bir edebiyat ürünüdür. *Genelde
halk arasında anlatılan masallar, sonradan bir yazar tarafından derlenir,
yazıya aktarılır. *Olaylar
hayal ürünüdür. *Yer
ve zaman belli değildir. *Masallarda
genellikle bir eğitim amacı saklıdır; masallar bu yönüyle didaktik (öğretici)
bir nitelik taşır. *Genelde
zıt durumların mücadeleleri yer alır. *İyiler
ödüllendirilir, kötüler cezalandırılır. *Evrensel
konular işlenir. *Olaylar,
-miş'li geçmiş zaman kullanılarak anlatılır. *Masal,
anonim bir türdür. *Anlatım
kısa ve yoğundur. *Masalların
çoğu "bir varmış, bir yokmuş" ya da "evvel zaman içinde,
kalbur saman içinde" gibi ifadelerle başlar. *Bunlara
tekerleme ya da döşeme denir. *Tekerlemeden
sonra olay (asıl masal) ve dilek bölümleri gelir. *Türk
masallarında dilek bölümü genelde "Onlar ermiş muradına..." ya da
"gökten üç elma düştü…" biçiminde başlar. *Masallarda
milli ve dini motiflere hemen hiç yer verilmez. *Masal
türünün Hindistan'da doğduğu sanılmaktadır. *Dünya
edebiyatında masal türündeki ilk eser, Hint edebiyatının ürünü olan ve
Beydeba’nın yazdığı "Kelile ve Dimne" (Pança Tantra) sayılabilir. *Günümüzde belli bir kişinin ortaya koyduğu yapma
masallarda yazılmaktadır. (Dünyada
meşhur yapma masal yazarları; İngiliz Oscar Wilde, Danimarkalı Andersen,
Fransız La Fontaine’dir.) *Türk
masalları üzerinde, bizde Pertev Naili Boratav, Eflatun Cem Güney, Ziya
Gökalp, Tahir Alangu gibi kişiler çalışmıştır. *En eski derleme masal kitabımız “Billur
Köşk”tür. *Masal Türünün Önemli Eserleri: Binbir
Gece Masalları (Doğu Edebiyatı) Grimm
Kardeşlerin Masalları (Alman Edebiyatı) Andersen
Masalları (Danimarka Edebiyatı) Perrault
Masalları (Fransız Edebiyatı) Keloğlan
Masalları (Türk Edebiyatı) MASAL PLANI: Masallar; döşeme ( tekerleme ) , serim, düğüm, çözüm ve dilek bölümlerinden
oluşur: Döşeme / tekerleme: *Dinleyicinin
ilgisini çekme amacı taşıyan tekerleme bölümüdür. *
“Evvel zaman içinde, kalbur saman içinde...” gibi kalıplaşmış sözlerle
başlar. Serim: *Kişiler
tanıtılır. *“Bir
memleketin birinde...” gibi ifadelerle olaya giriş yapılır. Düğüm: *Olaylar
gelişir, çatışma ortaya konur. *İyiler
ve kötüler bu bölümde belirginleşir. *Olayın
ayrıntılarına girilir. *Merak
duygusu yoğunluk kazanır. *Olaylar
hızlanarak çözüm noktasına yönelir. Çözüm: *Düğüm
bölümünde belirginleşen çatışma bu bölümde iyilerin kazanması ve kötülerin
cezalandırılmasıyla çözülür. Dilek: *Masal “Onlar ermiş muradına, biz çıkalım kerevetine”, “Darısı
yurdumuzun güzelleri başına” gibi iyi dilek bildiren kalıplaşmış sözlerle son
bulur. Sayfa-58 Düşün-eşleş-paylaş etkinliği yapılır. Kurmaca : Olmadığı halde varmış gibi tasarlanmış,kurgulanmış olay veya durum. Sayfa
-59 Verilen masallardan bir
tanesi seçilerek dinlenir/izlenir ve kitaptaki sorular
cevaplandırılır.Dinlenen/izlenen masaldan hareketle anlatmaya bağlı metinlerin özellikleri ortaya konur.
Sayfa 68-Verilen
tablodan hareketle edebi metinler ve öğretici metinler sınıflandırılması
yapılır.
Sayfa 70-Mercan
Kız isimli masalın zihin haritası oluşturulur.
Performans Görevi : “Mercan Kız” masalını film şeridi haline getirebilme Süre
: 2 Hafta Öğrencilerin çalışmaları performans ölçeğine göre
değerlendirilecektir. Okul Temelli Planlama Grup Çalışması –Etkinlik / 03-07 Kasım
2025 Haftası 2 ders saati Türk Dili ve Edebiyatı Öğretim Programı
-2024 / Sayfa 29 Okul temelli planlama kapsamında
10. sınıf düzeyinde belirlenen ders saatleri ise öğrencilerin meslek seçimi
ve kariyer planlaması yapabilmeleri amacıyla onlara rehberlik edecek şekilde
kullanılır. Bu doğrultuda planlanan eğitim öğretim faaliyetleri, mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı
bağlamında yürütülür. Mesleki
Rehberlik ve Kariyer Danışmanlığı: Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenliği •Tanımı : Çalıştığı eğitim kurumunda, öğrencilere Türk dili ve edebiyatı ile
ilgili eğitim veren kişidir. • Görevleri: Türk dili ve edebiyatı ile ilgili hangi bilgi, beceri, tutum ve
davranışların, hangi yaş düzeylerindeki öğrenci gruplarına, hangi yöntemlerle
kazandırılacağı, MEB tarafından onaylanan öğretim programları ve ilgili
mevzuatta belirtilmiştir. Türk Dili ve
Edebiyatı Öğretmeni, bu program çerçevesinde, Eğitim
vereceği grubun düzeyine uygun bir çalışma planı hazırlar, Kendisine
ayrılan ders saatlerinde bu planı uygulayarak öğrencilere alanı ile ilgili
bilgi ve beceri kazandırır, Öğrencilerin
başarılarını değerlendirir, başarıyı artırıcı önlemler alır, Eğitici
kol çalışmalarında görev alarak öğrencilerin yeteneklerini geliştirici
etkinlikler düzenler, Öğrencilerin
gelişimlerini izler, sorunlarının çözümüne yardımcı olur, Alanı
ile ilgili gelişmeleri izler, bunların öğretim programlarına yansıtılması
için ilgililere önerilerde bulunur, Nöbetçi
olduğu günlerde, okulun düzen ve disiplinini sağlamak üzere görev yapar, Sınıf
öğretmeni olarak, öğrencilerin alan ve ders seçmelerine yardımcı olur,
yönetimle ilişkilerini sağlamaya çalışır… 5 ) Değerlendirme (Evaluate) A.) Beceri alanlarında yer alan ders içi çalışma etkinlikleri yapılır. B.) Edebiyat atölyesi kısmında yer alan
performans görevleri dereceli puanlama anahtarına göre değerlendirip
öğrencilerin performans görevine puan verilir. C.) Ders kitabında yer alan 1.Tema sonunda yer
alan değerlendirme sorularıyla öğrencilerin temayı ve konuları ne kadar öğrendikleri ölçülür. |
||||
|
Uygundur
08.09.2025 .............................
Türk Dili ve Edebiyatı Zümresi Okul Müdürü
|
||||
Yorumlar
Yorum Gönder