ZAMİR (ADIL)

 ZAMİR (ADIL)

Zamirler (adıl), adın yerini tutan sözcüklerdir, adın gösterdiği bütün özellikleri gösterirler.

Ethem bu konuda yetkilidir, ona danışın.

Akşam olmadan evde olacaksın, bunu sakın unutma! (burada zamir bir cümlenin yerine kullanılmıştır.)

Zamirler bir bakıma adların vekilidir.

Adların aldığı bütün çekim eklerini (durum ekleri, İyelik ekleri, ilgi eki, ek eylem, tamlama ekleri, çoğul eki) alabilirler, ad tamlaması oluşturabilirler.

Beni, bana, benden, bende, benim, benimle, bendim…

Onun sözleri beni her zaman etkilemiştir. (belirtili isim tamlaması)

KİŞİ ZAMİRLERİ

Kişi adlarının yerlerini tutan sözcüklerdir.

“ben-sen-o/biz-siz-onlar” bu kişi zamirlerinin dışında kişi zamiri yoktur.

Ahmet’i diğer arkadaşlarına değişmezdi.

Onu diğer arkadaşlarına değişmezdi.

KİŞİ ZAMİRLERİ

I.tekil kişi      :  Olanları babasına ben söyledim.

II.tekil kişi    :   Bu olaylardan sonra sen nasıl bakacaksın yüzüme?

III. tekil kişi   :  En son o geldi.

I.çoğul kişi    :  Bu yıl bizim de aramızda genç öğrenciler var.

II.çoğul kişi     :  Siz beni hep ilgiyle dinlediniz.

III.çoğul kişi   : Onlar hiçbir zaman buna olumlu bakmadılar.

KİŞİ ZAMİRLERİ

Sen de o da aynı şeyleri söylediniz.

Kendine baktın mı sen hiç aynada?

Bizim bu konudaki fikrimiz çok açık.

DÖNÜŞLÜLÜK ZAMİRİ

“Kendi” sözcüğü dönüşlülük zamiridir. Öteki kişi zamirlerinin gösterdiği bütün özellikleri gösterir. Bu zamir, kişi zamirleri ve adlarla birlikte kullanılırsa öznenin anlamını pekiştirme görevi yapar.

Bu yemeklerin hepsini Özlem kendisi hazırladı.

Bu soruları ben kendim çözdüm.

Olanları sen kendin planladın, öyle mi.

İŞARET ZAMİRİ

Adların yerini işaret yoluyla tutan sözcüklerdir.

Şunu, nereye koyacağız?

Buranın vergisi elbette daha yüksek olacak.

Böyleleriyle baş etmekte zorlanıyorum.

Ötekileri de sen uyarırsın.

KİŞİ ZAMİRİ/İŞARET ZAMİRİ

“O, onlar” gibi kelimeler hem KİŞİ ZAMİRİ hem de İŞARET ZAMİRİ olarak kullanılabilir. Buna karar vermek için cümlenin bağlamı dikkate alınmalıdır.

Yemeğe onlardan katacak mısın? (işaret zamiri)

Sinemaya onları da davet edelim.(kişi zamiri)

O, arabanın güvenliğini sağlayan ekipmanlardan biri.(işaret zamiri)

Sen de onun anlattıklarına hayran kalacaksın.(kişi zamiri)

Onların çantada ne işi var.(işaret zamiri)

İŞARET ZAMİRİ

Ne zaman böylesiyle tanışsam seni hatırlarım.(zamir)

*** Böyle konuşma artık babanla.(zarf)

*** Böyle anlarda çok soğukkanlıdır.(sıfat)

Bu, okula yazılmak istiyor.(zamir)

***Bu bankanın bulunduğu yer bize ait.(sıfat)

Bilgi: İşaret zamirleri insanlar yerine kullanılsa bile kişi değil işaret zamiridir.

Ne zaman böylesiyle tanışsam seni hatırlarım.(işaret zamiri)

Böyleleriyle baş etmekte zorlanıyorum.(işaret zamiri)

Ötekileri de sen uyarırsın.(işaret zamiri)

BELGİSİZ ZAMİR

Hangi adın yerini tuttuğu belli olmayan “kimi, bazıları, birçoğu, hiçbiri, kimse, tümü, çoğu, birkaçı, herkes, şey…” gibi sözcüklerdir.

Herkes kendi yaptığından sorumludur.

Çoğumuz sıkıntılı anlarımızda şiir okuruz.

Biri saz çalıyor diğerleri de halay çekiyordu.(belgisiz zamir)

Bir gün nasılsa görüşeceğiz diğer arkadaşlarımızla.(belgisiz sıfat) (“bir” kelimesi herhangi bir anlamında ise belgisizdir.)

Bir günde bu kadar dosyayı incelemem mümkün değil.(sayı sıfatı)

Falanın filanın ne dediğine bakma.(belgisiz zamir)

Falan zamanda, filanca kişinin söylediğinden sana ne!(belgisiz sıfat)

Orada burada, onun bunun sözüne kanıp da boş yere zaman harcama! (belgisiz zamir)

Orada, onun da çalıştığını duyunca rahatladım.(işaret zamiri)

Birkaçımız, öğretmenimizi ziyaret etmeye okula gidiyoruz.(belgisiz zamir)

Birkaç soruda takılınca pes ederdi.(belgisiz sıfat)

Çoğunun cebinde beş kuruşu yoktu.(belgisiz zamir)

Evden ayrılalı çok para harcadım.(sıfat)

Çok özledim annemin gülümseyen yüzünü.(zarf)

Sokakta kimseler gözükmüyordu.

Birçok hayvan sahip bekliyor barınakta.(belgisiz sıfat)

Hayvanların birçoğu yardıma muhtaç.(belgisiz zamir)

Her şey anlamsız gelirdi bazen. (belgisiz zamir “şey”, belgisiz sıfatla “her” belirtilmiş. “her şey”)

SORU ZAMİRİ

Bir adın yerini soru yoluyla tutan sözcüklerdir.

***Çekim eki alan tüm soru kelimeleri soru zamiridir.***

Bunu kimden aldın? (soru zamiri)

Hangisini alacaksınız? (soru zamiri)

Okuldan önce nerede yemek yiyelim? (soru zamiri)

SORU ZAMİRİ

Kim/…  -i, -e, -de, -den, -in, -idi, -imiş

Ne/…  -yi, -ye, -yde, -yden, -yin, -ydi, -ymiş

Hangisi/…-ni, -ne  -nde, -nden, -nin, -ydi, -ymiş

Nere/…  -yi, -ye, -de, -den, -nin, -ydi, -ymiş

SORU ZAMİRİ

Kaçıncının yerine ödülü verdiler sana?

Bunu kaça aldın?

Hangisinin adı daha güzel?

***Merdivenin kaçıncı basamağı kırıldı?(soru sıfatı)

***Merdivende kaç basamak var?(soru sıfatı)

***Merdivenin hangi basamağı kırık?(soru sıfatı)

Dünkü tören nasıldı?(soru zamiri)

Nasıl bir evin var?(soru sıfatı)

Dünkü tören nasıl geçti?(soru zarfı)

Ona ne alacaksınız?(soru zamiri)

Eşi ne işle meşgulmüş?(soru sıfatı) (“ne” kelimesi hangi anlamındaysa soru sıfatı olur)

Onunla ne uğraşıp duruyorsunuz? (soru zarfı) (“ne” kelimesi niçin anlamındaysa soru zarfı olur)

Bu olanlardan niye benim haberim yok?(niçin anlamında olduğu için soru zarfı)

Nereye gidelim bu yaz?(soru zamiri)

Hangi şehirde yazlığınız?(soru sıfatı)

Kaç kişi gelecek seninle?(soru sıfatı)

Kimi gördün rüyanda?(soru zamiri)

Ne alacağına karar verdin mi?(soru zamiri)

Akşama kadar neredeydin?(soru zamiri)

Ahmet neyin oluyor senin?(soru zamiri)

 

EK HALİNDEKİ ZAMİRLER

Kelime halindeki zamirlerden başka Türkçede ek halinde olup da bir ismin yerine kullanılan zamirler de vardır. Bunlara ek halindeki zamirler denir.

Türkçede iki tane ek halinde zamir vardır.

a)İlgi Zamiri Olan “ki”

b)İyelik Zamiri

 

a)İlgi Zamiri Olan “ki”: İsim tamlamalarında tamlananın yerine kullanılan “ki” eki, ilgi zamiri “ki” olarak tanımlanır.

• “ki” eki bir isim tamlamasında ismin yerine kullanılarak zamir yapılır.

• Tamlayan ekiyle “-ın, -nın/ -ım, -im” birlikte “ki” ilgi zamiri kullanılır.     “-ın, -nın+ki”

Salonun rengi odanın renginden güzel olmuş. 

Salonun rengi odanınkinden güzel olmuş.

Yukarıdaki örnekte tamlayan “nın” ekinden  sonra “ki” ilgi zamiri gelerek bir ismin yerini tutmuştur.

Bizimkiler seni merak etmiş.

Onunki daha mantıklı bir işti.

Ali’ninki  daha tesirli bir konuşmaydı.

Önemli Bilgi: İlgi zamiri ile ilgi eki aynı ek değildir.

İlgi eki: Tamlayan ekidir. “kapının kolu

İlgi Zamiri: Bir ismin yerine kullanılır “kapınınki”

 

Önemli Bilgi: Türkçede üç farklı “ki” eki vardır. İlgi zamiri olan “ki” ekini değerleriyle karıştırmamalıyız.

Arabanınkini temizledim. (ilgi zamiri olan “ki”)

Duvardaki pano yere düşmüş. (sıfat yapan “ki”)

Duydum ki unutmuşsun. (bağlaç olan “ki”)

Dün gecekiler bizi çok üzdü.(sıfat yapan “ki”)

Evdekiler bizi çok merak etmiş.(sıfat yapan “ki”)

 

b)İyelik Zamirleri:

İsimlere eklenerek o varlığın kime ya da neye ait olduğunu belirten eklere “İyelik Zamirleri” denir. Aynı zamanda sahiplik zamirleri olarak da adlandırılır. İyelik zamirleri isim tamlamalarında tamlanan eki görevinde kullanılmaktadır.

Şahıslara Göre İyelik Zamirleri

1. tekil şahıs iyelik eki: -m  → Babam, Elim, Kızım, Telefonum
2. tekil şahıs iyelik eki: -n  → Baban, Elin, Kızın, Telefonun
3. tekil şahıs iyelik eki: -ı, -i, -u, -ü, -(s)ı, -(s)i, -(s)u, -(s)ü  → Babası, Eli, Telefonu, Elbisesi

1. çoğul şahıs iyelik eki: -mız, -miz, -muz, -müz  → Arabamız, Gözümüz, Babamız, Telefonumuz, Elbisemiz

2. çoğul şahıs iyelik eki : -nız, -niz, -nuz, -nüz  → Arabanız, Gözünüz

3. çoğul şahıs iyelik eki : -ları, leri  → Arabaları, Gözleri

İyelik Zamir Örnekleri

Bilgim – Benim bilgim
Bilgin – Senin bilgin
bilgisi – Onun bilgisi
Bilgimiz – Bizim bilgimiz
Bilginiz – Sizin bilginiz
Bilgileri – Onların bilgileri

Önemli Bilgi: 3. tekil şahıs iyelik zamiri, ismin belirtme hal eki olan “-ı, -i, -u, -ü,” ile karıştırılmamalıdır. İyelik zamirleri isim tamlamalarında tamlanan görevinde olduğundan; “-ı, -i, -u, -ü,” eklerini almış isimlerin öncesine “Onun” zamiri getirilebiliyorsa iyelik zamiri, getirilemiyorsa ismin belirtme hal ekidir.

• Evi sattı. = (Onun evi sattı. “onun zamirini getiremiyoruz”) Belirtme hal eki

• Evi değer kazandı. (Onun evi değer kazandı.) = İyelik zamiri

İyelik zamirinden sonra hal eki gelebilir.

Babasını göremedi.

İyelik zamirleri, belgisiz zamirlerin sonuna da gelebilir.

• Bazısı inatçı çıkmıştı.

• Çoğumuz sınıfı geçmeyi başarmıştık.

• Kimseniz yok muydu?