GARİPÇİLER (BİRİNCİ YENİLER)

 GARİPÇİLER (BİRİNCİ YENİLER)  (1940-1950)

• Orhan Veli

• Melih Cevdet Anday

• Oktay Rıfat Horozcu

 

1941 “Garip”

Şiirle ilgili görüşler –ön sözde-

Basit şeyleri “alaycı ve nükteci”

Halka yöneldiler halk dilini kullanacaklarını söylediler   -ölçü, kafiye ve bent yok-

Serbest şiir

Şairaneliğe kaçmadan-mecazsız, sade yalın bir dil

 

Soyut temalar yerine ekmek derdi, günlük şeyler işlendi.

Yaşama sevinci, tabiat sevgisi, çocukluğa dönüş, ölüm, insan sevgisi, aşk (temalar)

Basmakalıp söyleyişe baş kaldırdılar.

Daha sonra “Birinci Yeni” olarak adlandırıldılar.

Orhan Veli’nin 1950 yılında ölümüyle sona ermiştir.

Şiirin müzik ve resimle olan bağını kopardılar

 

Özellikler:

• Sade bir dil- sıradan konular

• İşlenmedik konular-temalar

• Halk deyişleri

• Toplumsal yergi

• “Ölçü yok”

• Serbest şiir

• Toplumsal aksaklıklar

• Şiir geleneğine topyekûn bir başkaldırı

• Şiirlerinde edebi sanatlara pek yer vermemişlerdir.

• Sıradan insanlar

• Şiir halka seslenmelidir.

• Sürrealizm ve Dadaizm den etkilenmişlerdir.

• Kuralsızlığı kural edindiler.

• Şiirin müzik, resim gibi sanatlarla olan ilişkisine son vermişlerdir.

• İroni ve mizah

• Siyaset dışı

• “Şiir duyguya değil akla seslenmelidir.”

• Geleneğe hayır.

 

ORHAN VELİ KANIK (1914-1950)(Sokağın ağzıyla şiir yazma)

• Yeni bir anlayışın öncüsü

• 1941 “Garip” önsöz

• Şiirde eski değerleri yıkmış

• La Fontaine’den fabl çevirileri

• Nasrettin Hoca fıkralarını nazma çevirmiştir.

• “Yaprak” dergisini çıkarmış

İstanbul’u Dinliyorum

Anlatamıyorum

Kitabe-i Seng-i Mezar

Şiire Getirdiği Yenilikler

• Ölçüyü reddetmiştir.

• Kafiye gereksizdir

• Şairaneliğe karşı

• Yapmacıksız söyleyiş

• Halktan insanlar

• Halk deyişleri, halk ağzı sokağı şiire taşıyan kişi şiirde ilk kez argo (ıspanak, cigara, rakı, nasır) kelimeler kullandı (1941-1943) edebi tartışma

• Yergi

• Ankara’da belediyenin açmış olduğu bir çukura düşer. Yanlış tedavi yüzünden vefat etmiştir. Son şiiri diş fırçasına sarılı bir kağıtta bulunan  “Aşk Resmi Geçidi” adlı şiiridir.

Şiir: Garip, Vazgeçemediğim, Destan Gibi, Yenisi, Karşı

Nesir: Sanat ve Edebiyatımız, Bindiğimiz Dal

Çeviri: La Fontaine’den Masallar

Fıkra: Nasrettin Hoca Fıkraları  (manzum) ****“Karşı”****

 

Kitabe-i Seng-i Mezar

Hiçbir şeyden çekmedi dünyada
Nasırdan çektiği kadar;
Hatta çirkin yaratıldığından bile
O kadar müteessir değildi;
Kundurası vurmadığı zamanlarda
Anmazdı ama Allah’ın adını,
Günahkâr da sayılmazdı.

Yazık oldu Süleyman Efendi’ye.

II

Mesele falan değildi öyle,
To be or not to be kendisi için;
Bir akşam uyudu;
Uyanmayıverdi.
Aldılar, götürdüler.
Yıkandı, namazı kılındı, gömüldü.
Duysalar öldüğünü alacaklılar
Haklarını helal ederler elbet.
Alacağına gelince…
Alacağı yoktu zaten rahmetlinin.

III

Tüfeğini deppoya koydular,
Esvabını başkasına verdiler.
Artık ne torbasında ekmek kırıntısı,
Ne matarasında dudaklarının izi;
Öyle bir ruzigar ki,
Kendi gitti,
İsmi bile kalmadı yadigâr.
Yalnız şu beyit kaldı,
Kahve ocağında, el yazısıyla:
“Ölüm Allah’ın emri,
“Ayrılık olmasaydı.”

 

MELİH CEVDET ANDAY(1915-2002) (felsefi şiir) (Yunan Mitolojisi)

• Şiirlerinde toplumsal gerçeklik

• Yalın bir dil

• Düz yazılarında ise yoğun bir düşünce

• Fıkra, makale, gezi, roman, tiyatro ve şiir yazmıştır.

• Çeviriler de yapmıştır.

• “Kolları Bağlı Odysseus” şiiriyle Garipçilerden ayrılır

• UNSKO Kariyer Dergisi

Eserleri:

Şiir: Garip, Rahatı Kaçan Ağaç, Telgrafhane, Yan Yana, Kolları Bağlı Odysseus, Teknenin Ölümü, Tanıdık Dünya, Yağmurun Altında, Göçebe Denizin Üstünde, Ölümsüzlük Ardında Gılgamış.

Oyun: Mikadonun Çöpleri, Ölüler Konuşmak İster, İçerdekiler, Dikkat Köpek Var, Dört Oyun

 

 

OKTAY RIFAT HOROZCU (1914-1988)

• Başlangıçta halk deyimi ve söyleyişleri başarılı taşlamalar

• Orhan Veli öldükten sonra sosyal şiirler yazdı

• Perçemli Sokak, II. Yeni Şiirine geçmiştir.

• Milli anlayışla şiir yazan tek garipçidir.

Eserleri:

Şiir: Garip, Perçemli Sokak, Yaşayıp Ölmek, Aşk ve Avarelik Üzerine Şiirler, Güzelleme, Karga ile Tilki, Aşk Merdiveni, Denize Doğru Konuşma, Dilsiz ve Çıplak, Koca Bir Yaz, Elleri Var Özgürlüğün, Bir Cigara İçimi

Tiyatro: Çil Horoz, Oyun İçimde Oyun, Atlar ve Filler, Birtakım İnsanlar, Kıskançlar, Kadınlar Arasında

 

EKMEK VE YILDIZLAR

Ekmek dizimde

Yıldızlar uzakta tâ uzakta

Ekmek yiyorum yıldızlara bakarak

Öyle dalmışım ki sormayın

Bazen şaşırıp ekmek yerine

Yıldız yiyorum

Oktay RİFAT