GARİP DIŞINDA YENİLİĞİ SÜRDÜREN ŞİİR

 GARİP DIŞINDA YENİLİĞİ SÜRDÜREN ŞİİR ANLAYIŞININ ÖZELLİKLERİ VE ŞAİRLERİ

 

• Fazıl Hüsnü Dağlarca, Behçet Necatigil, Cahit Külebi, Erdem Beyazıt, Cahit Zarifoğlu ve Hilmi Yavuz gibi şairler Garip, İkinci Yeni gibi topluluklara katılmamışlardır.

• Görüş ve ideolojilerini şiirlerine temel yapmamışlardır.

• Şiirlerinde yeni bir dil, üslup ve bakış açısı aramışlardır.

• Kendi tarzlarını yenileme ve değiştirme ihtiyacı hissetmişlerdir.

• Garip Hareketi’nin etkisinin sürdüğü yıllarda şiiri onlar kadar bayağılaştırmak istemeyen, her biri kendine özgü şiir tarzını oluşturmuş aşağıdaki şairler şiirdeki lirizmi kaybetmeden yeniliği sürdürmüşlerdir.

 

 

 

FAZIL HÜSNÜ DAĞLARCA (1914 – 2008):

Edebi Kişiliği

• Şairlik yaşamına yaklaşık 70 şiir kitabı sığdırır.

• “Şiir Canavarı” ya da “Destan Şairi” olarak bilinir.

•  “Türk şiirinin büyük şairi” olarak tanınır.

• Şiiri sezgi ve us olmak üzere iki dönemde incelenebilir. Sezgi döneminde kendine has bir üslup oluşturma çabasındadır. “Us” döneminde ise güçlü Türkçe ile ön plana çıkar. Bu dönemde dilin sadeleşmesi çabalarına katılır.

• 1970 sonrasında ağırlıklı olarak çocuk şiirleri yazar.

• “Havaya Çizilen Dünya” ile şiir serüveni başlar.

• “Çocuk ve Allah” ile şiirde zirveyi yakalar. Bu eserinde soyut konulara yönelir.

• İlkin hece ölçüsünü kullanan Fazıl Hüsnü Dağlarca sonra serbest şiire yönelir.

• Hemen hemen her konuda şiir yazan nadir şairler arasında yer alır.

• Yenilikçilik, yurtseverlik, barış, özgürlük, evren karşısında duyulan metafizik tavır şiirlerinde özellikle üzerinde durduğu kavramlar olarak öne çıkar.

• Şiirleri, toplumcu-gerçekçi, felsefi ve lirik şiirler olmak üzere üçe ayrılır.

• Kurtuluş Savaşı ve Atatürk’ü konu alan şiirleri en güzel şiirlerini oluşturur.

• Şiirlerini yalın, açık ve anlaşılır bir Türkçe ile yazar.

• “Türkçem, benim ses bayrağım” diyen Dağlarca Türkçeye bakış açısını “Türkçe Katında Yaşamak” şiirinde ortaya koyar.

• Her eserinde yeni bir konuya, söyleyişe başvurur.

• Bireysellikten toplumsallığa kayan şiirler kaleme alır.

• Hiçbir edebi akım ya da kişiden etkilenmeyen Fazıl Hüsnü Dağlarca toplumculuğunun temeline insan ve insan hayatına saygıyı koyar.

• Kendine has benzetme, hayal ve sembollerle güçlü şiirler meydana getirir.

• Şiirleri, başta Fransızca, İngilizce ve Almanca olmak üzere birçok dünya diline çevrilir.

• Eserleriyle Malazgirt’ten Kurtuluş Savaşı’na kadar birçok savaşı destanlaştırır.

• Fazıl Hüsnü Dağlarca, özdeyiş niteliğindeki kısa düzyazıları bir yana bırakılırsa yalnızca şiirle uğraşır.

• 1946 CHP Şiir Yarışması, 1956 Yeditepe Şiir Armağanı, 1958 Türk Dil Kurumu Şiir Ödülü, 1977 Sedat Simavi Vakfı Ödülü olmak üzere birçok ödül aldı. Şair, ayrıca 1967’de Milletlerarası Şiir Forumu tarafından “En İyi Türk Şairi” unvanına layık görülür.

• Eserlerinden özellikle “Çocuk ve Allah”, “Daha”, “Toprak Ana”, “Çakır’ın Destanı”, “Aç Yazı”, “Asu”, “Türk Olmak” ve “Haydi” kitaplarıyla öne çıkar.

Eserleri

Şiir

Havaya Çizilen Dünya

Çocuk ve Allah

Üç Şehitler Destanı

Toprak Ana

Çakırın Destanı

Sivaslı Karınca

Asu

İstanbul-Fetih Destanı

Yedi Memetler

Türk Olmak

Kubilay Destanı

Hiroşima

Yeryüzü Çocukları

Malazgirt Uluması

Mevlana’da Olmak

 

 

Düzyazı

Bile/Yazdı

 

Radyo Oyunu

Pencere

Gece Alevi

Yıldızlara Bakarak
Üç Turunçlar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 BEHÇET NECATİGİL (1916 -1979):

Edebi Kişiliği

• Aile, ev-aile sorunlarını, çevre, küçük aşklar, yalnızlık, bunalım, hastalık, ölüm ve yokluk temalarını eserlerinde işler.

• Eski ve yeni kelimeleri şiire ustaca yerleştirir.

• Kendine özgü, süsten uzak bir anlatımı vardır.

• Sanat hayatı boyunca hiçbir topluluğa katılmaz.

• Şiirlerini ölçü ve uyağa dikkat etmeden oluşturur.

• Divan Edebiyatı’ndan etkilenir.

• Zengin bir kelime hazinesine ve özgün bir üsluba sahiptir.

• Kapalı mekânlar ve özellikle ev kavramından hareketle anlamca kapalı şiirler kaleme alan Behçet Necatigil, “Ev Şairi” olarak tanınır.

• Edebiyat tarihi araştırmaları, çevirmenlik, mitoloji, sözlük çalışmaları ve radyo oyunları yazma Behçet Necatigil’in uğraş alanları arasında yer alır.

• İlk şiir kitabı unvanına sahip eseri olan “Kapalı Çarşı”yı 1945’te yayımlar.

• Şiir yaşantısını “Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü” ismiyle yayımladığı eserinde özetler.

Eserleri

Şiir

Kapalı Çarşı

Çevre

Evler

Dar Çağ

Eski Toprak

Yaz Dönemi

Beyler

Divançe

Sevgilerde

 

Radyo Oyunu

Yıldızlara Bakmak

Gece Aşevi

Üç Turunçlar

Pencere

 

Derleme

Edebiyatımızda Eserler Sözlüğü
Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü

 

 

 CAHİT KÜLEBİ (1917 – 1997):

Edebi Kişiliği

• Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı’nın bağımsız sanatçıları arasında yer alır.

• İlk şiirlerini “Varlık” dergisinde “Nazmi Cahit” lakabıyla yayımlar.

• Gelenekle yeni şiiri büyük bir ustalıkla birleştirir.

• Âşık Edebiyatı tarzından beslenen serbest şiirler kaleme alır.

• Kendisini en çok Karacaoğlan’a yakın hisseder. Hatta kendini Karacaoğlan’ın bacanağı olarak görür.

• Yaşadığı dönemin akımlarına bağlanmadan sanat yaşamını devam ettirir.

• Eserlerinde Anadolu insanı, yurt sevgisi, yalnızlık, aşk, ölüm temalarını işler.

• Şiirlerinde çocukluk ve gençlik yıllarının geçtiği yerlerdeki izlenimler de yer alır.

• Şiirlerinde milli olduğu kadar romantik unsurlar ön plana çıkar.

• Şiirlerinde zaman zaman kötümser ve güvensiz biri olarak karşımıza çıkar.

• Kendine has sade, yapmacıksız, rahat bir söyleyiş tarzına sahiptir.

• Yarım kafiye, zarif benzetmeler, iç sesler şiirlerinin söyleyiş özelliklerini oluşturur.

• Çeviri türünde de bazı eserleri yayımlanır.

• “Atatürk Kurtuluş Savaşı“nda kitabından Atatürk Oratoryosu oluşturur.

• Şiirleri; memleket şiirleri, aşk şiirleri, destanlar diye üç grupta incelenir.

• “Yeşeren Otlar” ile Türk Dil Kurumu Edebiyat Ödülü’nü; “Yangın” eseriyle de 1985 Yeditepe Şiir Ödülü’nü alır.

Eserleri

Şiir

Rüzgâr

Adamın Biri

Yeşeren Otlar

Atatürk Kurtuluş Savaşı’nda

Yangın

Süt

Sıkıntı

Güz Türküleri

Umut

Türk Mavisi

 

 

Deneme

İçi Sevda Dolu Yolculuk
Şiir Her Zaman

 

CAHİT ZARİFOĞLU (1940-1987):

Edebi Kişiliği

 

• Garip dışında yeniliği sürdüren 1960 sonrası mistik duyarlılıkla şiir yazmayı sürdüren sanatçılarındandır.

• İlk şiirlerinde İkinci Yeni akımının etkileri görülür.

• Şiirlerinde kahramanın kendisi olduğu bir serüven vardır. Ayrıca mistisizm ağırlıklı şiirler yazar.

• Kapalı şiiri savunur. Bazı şiirlerinde düşünce kapalılığını ancak kendisi anlamlandırır. Kendine özgü ve çizgi dışı şiirleriyle tanınır. Şiirleri ilk başta zor anlaşılır ama orijinal şiirlerdir. Şiirleri “zor şiir” kategorisinde değerlendirilir.

• Eserlerinde madde-ruh çatışmasını, metafizik temaları ve iç ürpertiyi ön plana çıkarır.

• Şiirlerinde dıştan çok içe dönük bir anlatım ön plana çıkar..

• Başkaldırı havasının olduğu şiirlerinde Batı diktasına karşı Doğu protestosunu işler.

• Dinsel inançları doğrultusunda Anadolu insanlarının acı, umut, sevgilerini yansıtır. Pek çok tezadı trajik bir şekilde şiirlerinde birleştirir.

• Şiirlerinde İslami motifler ağır basar. Şiirlerinde ayrıca kadın ve aşk da tüm güzelliğiyle ve soyut bir anlayışla ele alınır.

• Son şiirlerinde İslami düşüncedeki insan sevgisini ve toplumsal mutluluk anlayışını işler.

• TRT’de çevirmenlik yapar. Erdem Beyazıt ile “Mavera” dergisini çıkarır. Sezai Karakoç’un yayımladığı “Diriliş” dergisinde şiirlerini yayımlar.

• Çocuklar için kaleme aldığı şiirleri de vardır. Çocuklar için yazdığı kitaplarda fantezi, olağanüstülük, gerçekler ve hayaller iç içedir. Son yıllarında çocuk edebiyatına yönelir.

• Hikâye, roman, piyes, günlük, sohbet, oyun gibi farklı türlerde eser vermesine karşın kendisini özellikle şair olarak adlandırır. Bu türlerdeki kitaplarında dahi şair duyarlılığı egemen olur.

• 1984’te Türkiye Yazarlar Birliği Çocuk Edebiyatı Ödülü’nü alır.

 

Eserleri

 

Şiir

İşaret Çocukları

Yedi Güzel Adam

Menziller

Gülücük

Ağaç Okul

Korku ve Yakarış

 

Oyun

Sütçü İmam

 

Roman

Savaş Ritimleri

 

Deneme

Bir Değirmendir Bu Dünya

 

Çocuk Hikâyeleri

Katıraslan

Serçekuş

Ağaçkakanlar

Küçük Şehzade

Yürekdede ile Padişah

Motorlu Kuş
Kuşların Dili

 

 ERDEM BEYAZIT (1939-2008):

• Tok, kavgacı, destana yatkın bir üslûpta söylenmiş olan şiirlerinde ayrıca ince duyarlılıklar işlenmiştir.

• İslâmî ton bir “leit-motif (sıkça işlenen tema)” halinde bütün şiirlerine yayılmıştır.

• Şiirleri Açı (K. Maraş), Çıkış (Ankara), Yeni İstiklâl, Büyük Doğu, Diriliş, Edebiyat, Mavera ve Yedi İklim dergilerinde yayınlanmıştır.

• Eserleri:
  Şiir:
  *Sebeb Ey, Risaleler , Şiirler (Sebep Ey ve Risaleler iki kitap bir arada)
  Gezi: İpek Yolundan Afganistan’a:1981’de İran, Pakistan, Afganistan ve Hindistan’ı içeren iki aylık gezi ile ilgili izlenimlerini kitaplaştırdı (Akabe Yayınları 1982).
  Ödüller: Risaleler; Türkiye Yazarlar Birliği 1988 Şiir Ödülü. İpek Yolundan Afganistan’a; TYB 1983 Gazetecilik Ödülü.

 

HİLMİ YAVUZ (1936):

Edebi Kişiliği

 

• 1960 sonrası mistik duyarlılıkla eserlerini oluşturan şairlerdendir.

• İlk yıllarında daha çok “İkinci Yeni” akımından etkilenerek imgeci tarzda şiirler kaleme alır. Sonraki yıllarda biçimle özü, gelenekçilikle çağdaşlığı kaynaştırır.

• Tasavvuftan, İslam mistisizminden faydalanarak kendine has bir sözcük dağarcığı geliştirir.

• Şiire çok emek veren az fakat zor yazan Hilmi Yavuz şiirlerinde; aşk, yalnızlık, hüzün, yolculuk, akşam ve zaman temalarını işler.

• Şiirleri, edebi çevrelerce “Güzel mısralar haline dökülmüş bilmeceler” olarak adlandırılır.

• Şiirlerinde Divan ve Halk şiirine yönelir. Özellikle de Divan şiirine son yıllarda eğilen nadir şairler arasında yer alır. Divan şiirinden çeşitli alıntılar yapar.

• Şiirleri şekil açısından oldukça güçlü şiirler olup şiir dilini de ustaca kullanır.

• Bazı eleştirilerinde “İrfan Külyutmaz” ismini kullanır.

• Şairliğinin yanı sıra deneme türünde de önemli eserler kaleme alır.

Eserleri

 

Şiir

Bakış Kuşu

Doğu Şiirleri

Yaz Şiirleri

Gizemli Şiirler

Zaman Şiirleri

Gülün Ustası Yoktur

Hüzün ki En Çok Yakışandır Bize

Erguvan Şiirler

Çöl Şiirleri

Akşam Şiirleri

Yolculuk Şiirleri

Hurufi Şiirler

Büyü’sün Yaz

Bedrettin Üzerine Şiirler

 

 BEDRİ RAHMİ EYÜBOĞLU (1913-1975):

Edebi Kişiliği

 

• Bedri Rahmi Eyüboğlu, Türkiye’nin önemli şair ve ressamlarındandır.

• Şiirlerinde Halk Edebiyatı’nda yer alan masal, türkü ve deyiş türlerine karşı duyduğu hayranlığı işler. Halk kaynağından beslenip masal, türkü ve söylencelerden yararlanır.

• Halk dili ve şiirinden aldığı öğeleri kendine has bir şekilde kullanarak halk diline yaklaşma çabasını sonuna dek sürdürür. Bu nitelikleriyle şiirleri, resimleriyle büyük benzerlik gösterir.

• Toplumsal meseleleri işlediği şiirlerinde yergiye ve alaya başvurur.

• 1940’lardan sonra duvar resimlerine yönelir. 1950’de mozaik çalışmalarına başlar. Uluslararası alanda çok büyük başarılar elde eder.

• Şiirlerinde doğaya olan bağlılığı, yaşama sevinci, insan sevgisi ve toplumsal meseleleri işler.

• Yazma, seramik, heykel, gravür, mozaik, vitray, hat gibi birçok formda eser üreten sanatçı geleneksel süsleme sanatıyla Batı’nın tekniklerini birleştirir.

• Çağımızın sanat anlayışı içinde daha çok renge önem veren bir ressam olarak ön plana çıkar.

• Özellikle gezi ve deneme yazılarında akıcı ve rahat bir dil kullanır. Bu türlerde halk kültürü ve halk sanatı konularındaki görüşlerini sergiler.

• “Karadut” en tanınmış şiiri olarak bilinir. Şiirde aşk konusunu işler.

• Halkın sanat ve kültürü hakkındaki görüşlerini gezi ve deneme türündeki eserlerinde dile getirir.

• 1972’de 33. Devlet Resim ve Heykel Sergisi’nde birincilik ödülünü alır.

• 2006’da hayatınıanlatan “Gözleri Anadolu’yu Gören Adam” adlı belgesel filmi çekilir.

 

Eserleri

 

Şiir

Yaradana Mektuplar

Karadut

Yaşadım

Dol Karabakır Dol

Tuz

 

Deneme

Tezek

Deli Fişek

 

Gezi

Canım Anadolu