NOKTALAMA İŞARETLERİ
NOKTALAMA İŞARETLERİ
Noktalama İşaretleri (Açıklamalar)
Duygu ve düşünceleri daha açık ifade etmek, cümlenin yapısını ve duraklama noktalarını belirlemek, okumayı ve anlamayı kolaylaştırmak, sözün vurgu ve ton gibi özelliklerini belirtmek üzere noktalama işaretleri kullanılır.
Noktalama işaretlerinden nokta, virgül, noktalı virgül, iki nokta, üç nokta, soru, ünlem, tırnak, ayraç ve kesme işaretleri ait oldukları kelimelere bitişik olarak yazılır ve kesme dışındaki işaretlerden sonra bir harf boşluğu ara verilir.
NOKTA (.)
Cümlenin sonuna konur:
Türk Dil Kurumu, 1932’de kurulmuştur.
Bazı kısaltmaların sonuna konur:
Alb. Dr. vb.
Yrd. Doç. Av. Ar. (Arapça)
İng. (İngilizce) Apt. (apartman) As. İz. (Askerî İnzibat)
vs. (Vesaire) yy. (Yüzyıl)
Sayılardan sonra sıra bildirmek için kullanılır.
I. Mehmet, XV. yüzyıl; 2. Cadde, 20. Sokak, 4. Levent vb.
Arka arkaya sıralandıkları için virgülle veya çizgiyle ayrılan rakamlardan yalnızca sonuncu rakamdan sonra konur:
2, 4 ve 7. maddeler
Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur:
20.02.1977
20.II.1977
UYARI: Tarihlerde ay adları yazıyla da yazılabilir. Bu durumda ay adlarından önce ve sonra nokta kullanılmaz: 29 Mayıs 1453, 29 Ekim 1923 vb.
Saat ve dakika gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur:
Tren 9.15’te kalktı.
Toplantı 13.00’te başladı.
Tören 17.30’da başlayacaktır.
Kitap, dergi ve benzerlerinin künyeleri sonuna konur:
Agâh Sırrı Levend, Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri, TDK Yayınları, Ankara, 1960.
Dört ve dörtten çok rakamlı sayılar gruplara ayrılarak yazılır ve araya nokta koyulur.
49.750.212 500.000
Genel ağ adreslerinde kullanılır:
www.eba.gov.tr/
Matematikte çarpma işareti yerine kullanılır:
2.6=12
Tırnak içine alınmış, tam bir yargı değeri taşıyan cümlenin sonunda kullanılır:
Atatürk: “Cumhuriyeti biz kurduk, onu yaşatacak ve yüceltecek sizlersiniz.” demiştir.
12. Bir yazının maddelerini gösteren rakam veya harflerden sonra konur:
I. 1. A. a.
II. 2. B. b.
VİRGÜL (,)
1.Birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelime ve kelime grupları arasına virgül konur.
Fırtınadan, soğuktan, karanlıktan ve biraz da korkudan sonra bu sıcak, aydınlık ve sevimli odanın havasında erir gibi oldum. (Halide Edip Adıvar)
Sessiz dereler, solgun ağaçlar, sarı güller…
Zindana atılan mahkûmlar gibi titreşerek, haykırarak geri geri kaçmaya uğraşıyorduk.
Köyde çaresiz kalırsa, kimin işi bozulursa İstanbul yolunu tutar.
2.Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için kullanılır.
Umduk, bekledik, düşündük.
Sınıfa girdi, oturacağı yere karar veremedi.
Gözleriyle adamı ince ince süzdü, onu birine benzetecek gibiydi.
Gözleriyle adamı ince ince süzdü. Onu birine benzetecek gibiydi.
3.Uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş özneyi belirtmek için kullanılır.
Bu ihtiyar, pazar yerinde karşılaştığı küçük çocuğu torunu sanıp ona “Ayhan” diye seslenmişti.
Saniye Hanımefendi, merdivenlerde oğlunun ayak seslerini duyup hasretlisini karşılamaya hazırlanan bir genç kadın gibi koltuğundan fırlamış.
4-Cümle içinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak için ara sözlerin ve ara cümlelerin başına ve sonuna konur.
***Kardeşim, ailemizin gurur kaynağı, bu yıl da birincilik ödülüyle döndü müsabakalardan.
***Gelecek yılki turnuvada, pek sanmam ama, bizi başarıyla temsil edecek.
***Merkeze doğru ilerlerken sıcaklık dayanamayacağımız kadar, yaklaşık altı bin derece, yükselir.
Şimdi, efendiler, müsaade buyurursanız, size bir sual sorayım. (Atatürk)
5-Tırnak içinde olmayan alıntı cümlelerden sonra kullanılır.
“Adana’ya yarın gideceğim.” dedi.
Adana’ya yarın gideceğim, dedi.
Bu soğuk havada dışarı böyle çıkmakla hiç de iyi etmiyorsun, dedi.
Bu akşam Datça’ya gidiyor musunuz, diye sordu.
6-Kendisinden sonraki cümleye bağlı olarak ret, kabul ve teşvik bildiren hayır, yok, peki, tamam, olur, hayhay, başüstüne, öyle, haydi, elbette gibi kelimelerden sonra konur.
Peki, gideriz.
Olur, ben de size katılırım.
Hayhay, memnun oluruz.
Haydi, geç kalıyoruz.
Evet, nihayet anladınız.
7-Anlam karışıklığını önlemek için kullanılır.
Küçük, ağacın arkasına saklandı. / Küçük ağacın arkasına saklandı.
Öğretmen, çocuklarının eğitimiyle kendisi ilgileniyordu.
O, kürsüye yöneldi konuşmasını bitirmek için.
Bu gece, eğlenceleri içine sinmedi.
8. Konuşma çizgisinden sonraki alıntı cümlesinin bitimine konur:
– Bu akşam Datça’ya gidiyor musunuz, diye sordu.
9. Edebî eserlerde konuşma bölümünden önceki ifadenin sonuna konur:
Bahçe kapısını açtı. Sermet Bey’e,
– Bu anahtar köşkü de açar, dedi. (Ömer Seyfettin)
10-Hitap için kullanılan kelimelerden sonra kullanılır.
Sayın Başkan,
Sevgili Kardeşim,
Değerli Arkadaşım,
11-Sayıların yazılışında kesirle ayırmak için kullanılır.
38,6 (otuz sekiz tam, onda altı)
0,45 (sıfır tam, yüzde kırk beş)
12. Anlama güç kazandırmak için tekrarlanan kelimeler arasına konur:
Akşam, yine akşam, yine akşam,
Göllerde bu dem bir kamış olsam! (Ahmet Haşim)
13.Metin içinde zarf-fiil eki almış kelimelerden sonra virgül konmaz.
Çocuk duvarın üstünden atlayıp gözden kayboldu.
Ben kendimi bildim bileli kimse Değirmenoluk köyünden kaçıp başka
köyde çobanlık, yanaşmalık etmedi.
UYARI: Metin içinde ve, veya, yahut, ya … ya bağlaçlarından önce de sonra da virgül konmaz:
Nihat sabaha kadar uyuyamadı ve şafak sökerken Faik’e bol teşekkürlerle dolu bir kâğıt bırakarak iki gün evvelki cephe dönüşü kıyafeti ile sokağa fırladı. (Peyami Safa)
Ya şevk içinde harap ol ya aşk içinde gönül
Ya lale açmalıdır göğsümüzde yahut gül! (Yahya Kemal Beyatlı)
UYARI: Tekrarlı bağlaçlardan önce ve sonra virgül konmaz:
Hem gider hem ağlar.
Ya bu deveyi gütmeli ya bu diyardan gitmeli. (Atasözü)
Gerek nesirde gerek nazımda yeni bir söyleyişe ulaşılmıştır.
Siz ister inanın ister inanmayın, bir gün bile durmam.
Ne kız verir ne dünürü küstürür.
Bu kurallar bugün de yarın da geçerli olacaktır.
UYARI: Cümlede pekiştirme ve bağlama görevinde kullanılan da / de bağlacından sonra virgül konmaz:
İmlamız lisanımız düzelince, lisanımız da kafamız düzelince düzelecek çünkü o da ancak onlar kadar bozuktur, fazla değil! (Yahya Kemal Beyatlı)
UYARI: Metin içinde -ınca / -ince anlamıyla zarf-fiil görevinde kullanılan mı / mi ekinden sonra virgül konmaz:
Ben aç yattım mı kötü kötü rüyalar görürüm nedense. (Orhan Kemal)
Öyle zekiler vardır, konuştular mı ağızlarından bal akıyor sanırsın. (Attila İlhan)
UYARI: Şart ekinden sonra virgül konmaz:
Tenha köşelerde ağız ağıza konuşurken yanlarına biri gelecek olursa hemen susuyorlardı. (Reşat Nuri Güntekin)
Gör gözlerinle de aklın yatarsa anlatıver millete. (Tarık Buğra)
***Ancak yemekte bir karara varıp, arkadaşına dikkatli dikkatli bakarak konuştu.
***Bu sebeple Dünya’nın merkezine gidip, orada araştırmalar yapıp dönmemiz kesinlikle mümkün değildir.
***Sözlerine kulak asmazsan seni hemen gözden çıkarıverecektir. (şart)
***Ben aç yattım mı kötü kötü rüyalar görürüm nedense.(mi edatı)
***Ya bu deveyi gütmeli ya bu diyardan gitmeli.(ya…ya)
***Nihat sabaha kadar uyuyamadı ve şafak sökerken yola çıkmaya karar verdi.(bağlaç)
NOKTALI VİRGÜL (;)
1-Öğeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için kullanılır.
Dengeli beslenmelisin(,) peynir ve et tüketmelisin.
Dengeli beslenmelisin(;) peynir (,) süt (,) yumurta ve et tüketmelisin.
Oturduğu yerden dışarıyı izledi( ) öğrenciler( ) öğretmenler okulun bahçesinde geziniyordu.
Oturduğu yerden dışarıyı izledi( ) öğrenciler ve öğretmenler okulun bahçesinde geziniyordu.
Sonraki toplantı gününü kararlaştırdılar( ) raporları( ) hazırladıkları dokümanları masada bıraktılar.
Sevinçten( ) heyecandan içim içime sığmıyor( ) bağırmak istiyorum.
Ayhan( ) Selami ve Selami’nin kardeşi Mahmut ile buluştuk( ) saatlerce Kızılay’da zaman geçirdik.
Oğlum( ) kızım ve eşim tatile çıktılar( ) ben işleri bitirmek üzere burada kaldım.
Sardunya( ) gül ve hanımelleri arka bahçeye( ) domates( ) biber fidelerini ön tarafa dikelim.
Ali Usta( ) kimsenin işine karışmaz( ) kimseyi çekiştirmezdi.
2.Bağımsız sıralı cümlelerde neden sonuç ilişkisi olan iki cümle arasında kullanılır. (neden sonuç ilişkisi)
Yer üst üste iki kez sarsıldı( ) halk korkuyla sokaklara fırladı.
Müdür bey içeri girdi( ) öğrenciler tedirgin oldu.
3-Cümle içinde virgüllerle ayrılmış tür veya takımları birbirinden ayırmak için kullanılır.
Manavdan elma, armut, muz; kasaptan kıyma, köfte ve mangal kömürü aldık.
Erkek çocuklara Doğan, Turgut, Aslan, Orhan; kız çocuklara ise İnci, Çiçek, Gönül, Yonca adları verilir.
4-İkiden fazla eş değer öğeler arsında virgül bulunan cümlelerde özneden sonra noktalı virgül kullanılabilir. Anlam karışıklığına engel oluyoruz.
Önder; Kemal, Ali, Osman ve Şükran’ı yemeğe davet etti.
Komutan; muhtar, doktor, esnaf beldede bu olaya tanık olan herkesi sorguya çekti.
Kitapsız yaşamak( ) kör, sağır, dilsiz yaşamaktır.
Edebiyat, hukuk, sosyoloji, sosyal antropoloji, iktisat, İslamiyet
ve siyaset bilimi; onun araştırmalarındaki temel
alanlardandı.
5- “ama, fakat, çünkü….” gibi bağlaçların yerine de kullanılabilir.
Erken yatmalısın(;) yarın sınavın var.
İKİ NOKTA (:)
1-Kendisiyle ilgili örnek verilecek cümlelerin sonuna gelir.
İsim soylu kelimeler iyelik eki alabilir: evimiz, yurdumuz, çocukları, sesim…
Milli Edebiyat akımının temsilcilerinden bir kısmını sıralayalım: Ömer Seyfettin, Halide Edip Adıvar, Ziya Gökalp, Mehmet Emin Yurdakul…
2-Kendisiyle ilgili açıklama verilecek cümlenin sonuna konur.
Açıklama yapılacaksa konur.
Haftanın bir günü izin kullanabiliyorum: pazar.
Sait Faik, sanatta başarı konusunda şöyle diyor: “Sanatta her şey insanı sevmekle başlar.”
Cümlede iki temel öğe vardır: yüklem, özne.
3-Edebi eserlerde konuşma bölümünden önceki ifadenin sonuna konur.
—Buğdayla arpadan başka ne biter bu topraklarda?
Ziraatçı sayar:
—Yulaf, pancar, zerzevat, tütün…
4-Genel ağ adreslerinde kullanılır:
http://tdk.org.tr
5-Matematikte bölme işareti olarak kullanılır.
56:8=7 1000:2=500
6. Ses bilgisinde uzun ünlüyü göstermek için kullanılır: a:ile, ka:til, usu:le, i:cat.
7. Karşılıklı konuşmalarda, konuşan kişiyi belirten sözlerden sonra konur:
Bilge Kağan: Türklerim, işitin!
Üstten gök çökmedikçe,
alttan yer delinmedikçe
ülkenizi, törenizi kim bozabilir sizin?
KESME İŞARETİ
Özel adlara getirilen iyelik, durum ve bildirme ekleri kesme işaretiyle ayrılır:
Atatürk’üm
Namık Kemal’le
Resmi Gazete’de
Milli Eğitim Temel Kanunu’na
Eski Çağ’ın
Cumhuriyet Devri’nde
Kişi adlarından sonra gelen saygı ve unvan sözlerine getirilen ekleri ayırmak için konur:
Nihat Bey’e
Türk Dil Kurumu Başkanı’na
***Kurum kuruluş adlarına gelen çekim eki ayrılamaz****
Türk Dil Kurumuna
İskele Kız Anadolu İmam Hatip Lisesine
Daha sonra Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesine de kayıt
yaptırarak eğitim hayatı yoğun bir tempoda devam etti.
Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmak için konur:
TBMM’nin TDK’nin
Sayılara getirilen ekleri ayırmak için konur:
1935’te 8’inci madde 2’nci kat 7,65’lik
Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adlarına gelen ekleri ayırmak için kullanılır:
Başvurular 19 Ocak’a kadar sürecekmiş.
Seslerin ölçü ve söyleyiş gereği düştüğünü göstermek için kullanılır:
Dostum ne’n var, her şey yolunda mı?
Bir ek veya harften sonra gelen ekleri ayırmak için kullanılır:
a’dan z’ye Türkçede –lık’la yapılmış sözler
SORU İŞARETİ
Soru anlamlı sözlerin sonuna konur:
Atatürk bana sordu:
—Yeni yazıyı tatbik etmek için ne düşündünüz?
Vurguyla kurulan soru cümlelerinin ve “sözde soru cümlelerinin” sonuna konur:
—Adınız?
Benim mi Allah’ım bu çizgili yüz?
Bu soğukta bu kadar ince gömlek giyilir mi?
Bilinmeyen, kesin olamayan veya şüpheyle karşılanan yer, tarih vb. durumlar için kullanılır:
Yunus Emre (1240?-1320)
1496(?) yılında doğan Fuzuli…
Ankara’dan İstanbul’a arabayla bir saatte(?) gitmiş.
Soru ifadesi taşıyan sıralı ve bağlı cümlelerde soru işareti en sona konur:
Siparişleri aldı mı? Eve zamanında götürdü mü? Eşime teslim etti mi?
Siparişleri aldı mı, eve zamanında götürdü mü, eşime teslim etti mi?
Cümle sonunda soru anlamı devam etmiyorsa cümlenin sonuna soru işareti konmaz.
Onu nerede görmüştüm, onunla nerede konuşmuştum, bir türlü hatırlayamadım.
- Sözde soru cümleleri soru sormak amacı ile kullanılmalar da sonunda soru işareti bulunması gerekmektedir.
Yine mi sen geldin? (Şaşırma)
Bu işi yapabileceğine emin misin? (küçük görme)
Senden adam olur mu sandın?
Beni ne kadar sevdiğini bilmez olur muyum?
TIRNAK İŞARETİ
Başka bir kimseden veya yazıdan olduğu gibi aktarılan sözler tırnak içine alınır:
TDK binasının yan cephesinde Atatürk’ün “Türk dili, Türk milletinin kalbidir, zihnidir.” sözü yazılıdır.
“İzmir üzerinde dünyada bir şehir var mıdır?” diyorlar.
Özel olarak vurgulanmak istenen sözler tırnak içine alınır:
Yeni bir “barış taarruzu” başladı.
Cümle içerisinde eserlerin ve yazıların adları ile bölüm başlıkları tırnak içine alınır:
Bugün öğrenciler “Kendi Gök Kubbemiz” adlı şiiri incelediler.
Tırnak içine alınan sözlerden sonra gelen ekleri ayırmak için kesme işareti kullanılmaz: Kafka’nın “Dava”sını okudunuz mu?
ÜÇ NOKTA
1.Anlatım olarak tamamlanmamış cümlelerin sonunda konur:
Sokaklarda kadınlar, neşeyle oradan oraya koşuşturan çocuklar, keyifli gençler…
Seni bir yakalarsam…
"Yüklemi olmayan cümle" ile "fiili olmayan cümle" ifadeleri karıştırılmamalıdır. Örneğin isim cümleleri eksiltili cümle değildir.
- Yemek çok lezzetli. (-dir ek fiili gizli durumda)
- Hava ne kadar da sıcak.
- Dün, tören nedeniyle trafik çok yoğun.
2. Kaba sayıldığı için veya bir başka sebepten dolayı açık yazılmak istenmeyen kelime ve bölümlerin yerine konur:
Kılavuzu karga olanın burnu b…tan çıkmaz.
Arabacı B…’a yaklaştığını söylüyor, ikide bir fırsat bularak arabanın içine doğru başını çeviriyordu. (Ahmet Hamdi Tanpınar)
3.Sayılan ifadelerin bitmediğini belirtmek amacıyla kullanılır:
Güntekin, çeşitli türlerde örnekler vermiştir: roman, hikâye, gezi yazısı…
4.Alıntılarda başta, ortada ve sonda alınmayan kelime veya bölümlerin yerine konur:
… Derken şehrin öte başından boğuk boğuk sesler gelmeye başladı…
5. Sözün bir yerde kesilerek geri kalan bölümün okuyucunun hayal dünyasına bırakıldığını göstermek veya ifadeye güç katmak için konur:
Sana uğurlar olsun… Ayrılıyor yolumuz! (Faruk Nafiz Çamlıbel)
6. Ünlem ve seslenmelerde anlatımı pekiştirmek için konur:
Gölgeler yaklaştılar. Bir adım kalınca onu kıyafetinden tanıdılar:
— Koca Ali… Koca Ali, be!.. (Ömer Seyfettin)
UYARI: Ünlem ve soru işaretinden sonra üç nokta yerine iki nokta konulması yeterlidir:
Gök ekini biçer gibi!.. Başaklar daha dolmadan. (Tarık Buğra)
Nasıl da akşam oldu?.. Nasıl da yavrucaklar sustu?.. Nasıl da serçecikler yuvalarına sığındı?.. (Necip Fazıl Kısakürek)
7. Karşılıklı konuşmalarda, yeterli olmayan, eksik bırakılan cevaplarda kullanılır:
— Yabancı yok!
— Kimsin?
— Ali…
— Hangi Ali?
— …
— Sen misin, Ali usta?
— Benim!..
— Ne arıyorsun bu vakit buralarda?
— Hiç…
— Nasıl hiç? Suya çekicini mi düşürdün yoksa!..
— !.. (Ömer Seyfettin)
UYARI: Üç nokta yerine iki veya daha çok nokta kullanılmaz.
KISA ÇİZGİ
Satıra sığmayan kelimeler bölünürken satır sonuna konur:
Soğuktan mı titriyordum, yoksa heyecandan, üzüntüden mi, bil-
mem.
Mayısta neşelenmek, mutlu olmak için Adana’ya gider; Çukuro-
va’yı ziyaret ederdi.
Cümle içinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak için ara sözlerin veya ara cümlelerin başına ve sonuna konur, bitişik yazılır:
Küçük bir sürü – dört inekle birkaç koyun – köye giren geniş yolun ağzında durmuştu.
Kelimelerin kökleri ve eklerini birbirinden ayırmak için kullanılır.
dur-ak gör-gü-süz-lük
Fiil kök ve gövdelerini göstermek için kullanılır:
al- dur- gör- okut-
Eklerin başına konur:
-ak -den -ımsa
Heceleri göstermek için kullanılır:
a-raş-tır-ma ba-şöğ-ret-men
il-köğ-re-tim
Arasında, ve, ile, ila anlamlarını vermek için kelimeler veya sayılar arasında kullanılır:
Aydın – İzmir yolu
Ural – Altay dil grubu
06.30 – 07.30
UYARI: Cümle içinde sayı adlarının yinelenmesinde araya kısa çizgi konmaz: On on beş yıl. Üç beş kişi geldi.
Matematikte çıkarma işareti olarak kullanılır:
50 -20 = 30
Sıfırdan küçük değerleri göstermek için kullanılır:
-2 derece
UZUN ÇİZGİ
Yazıda satır başına alınan konuşmaları göstermek için kullanılır:
Frankfurt’a gelenlere herkesin sorduğu şunlardır:
—Eski şehri gezdin mi?
—Üstadın evine gittin mi?
Oyunlarda uzun çizgi konuşanın adından sonra da konulabilir:
Sıtkı Bey : — Kaleyi kurtarmak için daha güzel bir çare var.
Gerçekten ölecek adam ister.
İslam Bey : — Ben daha ölmedim.
ÜNLEM İŞARETİ
Sevinç, kıvanç, acı, korku, şaşma gibi duyguları anlatan ifadelerin sonuna konur:
Hava ne kadar da sıcak!
Aşk olsun! Ne kadar akıllı adamlar var!
Vah vah!
Seslenme, hitap ve uyarı sözlerinden sonra konur:
Ordular! İlk hedefiniz Akdeniz’dir, ileri!
Ey Türk gençliği! Birinci vazifen…
Dur, yolcu! Bilmeden gelip bastığın / Bu toprak bir devrin battığı yerdir.
Ünlem değeri taşıyan kelimelerden sonra ya da cümlenin sonunda da kullanılabilir.
Tüh(!) Kadıncağız yangının ortasında kalıverdi(. )
Tüh(,) kadıncağız yangının ortasında kalıverdi(! )
Alay anlamı kazandırmak istenen sözden hemen sonra ayraç içinde ünlem işareti kullanılır:
İsteseymiş bir günde bitirirmiş(!) ama ne yazık ki vakti yokmuş(!)
YAY AYRAÇ
Cümledeki anlamı tamamlayan ve cümlenin anlamı dışında kalan ek bilgiler için kullanılır. Yay ayraç içinde bulunan ve yargı bildiren anlatımların sonuna uygun noktalama işareti konur:
Anadolu kentlerini, köylerini (Köy sözünü de çekinerek yazıyorum.) kendimizi göstermek için geziyoruz.
Özel veya cins isme ait ek, ayraçtan önce yazılır:
Yunus Emre’nin (1240?-1320)…
İmek fiilinin (ek fiil) geniş zamanı şahıs ekleriyle çekilir.
Tiyatro eserlerinde ve senaryolarda konuşanın hareketlerini, durumunu açıklamak ve göstermek için kullanılır.
İhtiyar : — (Yavaş yavaş Kaymakam’a yaklaşır.) Ne oluyor beyefendi? Allah rızası için bana da anlatın…
Alıntıların aktarıldığı eseri, yazar veya künye bilgilerini göstermek için kullanılır:
Cihanın tarihi, vatanı uğrunda senin kadar uğraşan, kanını döken bir millet daha gösteremez. (Ahmet Hikmet Müftüoğlu)
Alay anlamı vermek için kullanılır:
Adam, akıllı (!) olduğunu söylüyor.
Bir bilginin şüpheyle karşılandığını göstermek için kullanılır:
1496(?) yılında doğan Fuzuli…
Eğik Çizgi ( / )
1. Dizeler yan yana yazıldığında aralarına konur: Korkma! Sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak / Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak / O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak / O benimdir, o benim milletimindir ancak. (Mehmet Akif Ersoy)
2. Adres yazarken apartman numarası ile daire numarası arasına ve semt ile şehir arasına konur: Altay Sokağı No.: 21/6 Kurtuluş / ANKARA
Ülke adı yazılacağında ise:
Atatürk Bulvarı No.: 217
06680 Kavaklıdere / Ankara
TÜRKİYE
3. Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur: 18/11/1969, 15/IX/1994 vb.
4. Dil bilgisinde eklerin farklı biçimlerini göstermek için kullanılır: -a /-e, -an /-en, -lık /-lik, -madan /-meden vb.
5. Genel ağ adreslerinde kullanılır: http://tdk.gov.tr
6. Matematikte bölme işareti olarak kullanılır: 70/2=35
7. Fizik, matematik vb. alanlarda birimler arası orantıları gösterirken eğik çizgi araya boşluk konulmadan kullanılır: g/sn (gram/saniye)
Ters Eğik Çizgi ( \ )
Bilişim uygulamalarında art arda gelen dizinleri birbirinden ayırt etmek için kullanılır: C:\Belgelerim\Türk İşaret Dili\Kitapçık.indd
Düzeltme İşareti ( ^ )
Düzeltme işaretinin kullanılacağı yerler aşağıda gösterilmiştir:
1. Yazılışları bir, anlamları ve söylenişleri ayrı olan kelimeleri ayırt etmek için okunuşları uzun olan ünlülerin üzerine konur:
adem (yokluk), âdem (insan);
adet (sayı), âdet (gelenek, alışkanlık);
alem (bayrak), âlem (dünya, evren);
aşık (eklem kemiği), âşık (vurgun, tutkun);
hal (sebze, meyve vb. satılan yer),
hâl (durum, vaziyet); hala (babanın kız kardeşi), hâlâ (henüz);
rahim (esirgeme), rahîm (koruyan, acıyan);
şura (şu yer), şûra (danışma kurulu) vb.
UYARI:
Katil (<katl = öldürme) katil (ka:til = öldüren)
kadir (<kadr = değer) kadir (ka:dir = güçlü)
kelimeleriyle karışma olasılığı olduğu hâlde katil (ka:til = öldüren) ve kadir (ka:dir = güçlü) kelimelerinin düzeltme işareti konmadan yazılması yaygınlaşmıştır.
2. Arapça ve Farsçadan dilimize giren birtakım kelimelerle özel adlarda bulunan ince g, k ünsüzlerinden sonra gelen a ve u ünlüleri üzerine konur:
dergâh, gâvur, karargâh, tezgâh, yadigâr, Nigâr; dükkân, hikâye, kâfir, kâğıt, Hakkâri, Kâzım; gülgûn, merzengûş; mahkûm, mezkûr, sükûn, sükût vb.
Kişi ve yer adlarında ince l ünsüzünden sonra gelen a ve u ünlüleri de düzeltme işareti ile yazılır:
Halûk, Lâle, Nalân; Balâ, Elâzığ, İslâhiye, Lâdik, Lâpseki, Selânik vb.
3. Nispet ekinin, belirtme durumu ve iyelik ekiyle karışmasını önlemek için kullanılır:
Türk askeri (iyelik eki)
askerî okul (nispet eki) ismi sıfat yapar askerî kelimesi sıfattır.
İslam dini (iyelik eki)
dinî bilgiler (nispet eki)
fizik ilmi (iyelik eki)
ilmî tartışmalar (nispet eki)
Atatürk’ün resmi (iyelik eki)
resmî kuruluşlar (nispet eki)
Nispet eki alan kelimelere Türkçe ekler getirildiğinde düzeltme işareti olduğu gibi kalır:
millîleştirmek, millîlik, resmîleştirmek, resmîlik vb.
Yorumlar
Yorum Gönder